جستجوی این وبلاگ

یکشنبه، اردیبهشت ۰۹، ۱۳۸۶

اندازه گیری تاثیرICTبر توسعه اجتماعی

سیاست گذاران، سیاست مداران، صاحبان صنایع و شهروندان دربسیاری از موارد به یک شکل متفق القول بوده و می پذیرند که اطلاعات و تکنولوژیهای ارتباطات (ICTها)، نه تنها در اقتصاد بلکه درتوسعه اجتماعی نیز نقشی مهم و حیاتی را ایفا می کنند. نمونه های فراوانی از وجود ICTها می توان برشمرد که اهداف توسعه اجتماعی شامل اهداف توسعه هزاره سوم (MDGها) را نشان دهند. مثالهای گوناگونی وجود دارند؛ همچون نظارت بر کیفیت غذا درآفریقا، استفاده از نقشه برداری Geo-Spatial یا نقشه برداری جغرافیایی به صورت سه بعدی، به منظور تعیین و تشخیص اجتماعات نامطمئن و ناایمن غذا در «کمبودیا»، فراهم آوردن آموزش غیررسمی در مکزیک، سهولت تربیت معلم در تانزانیا و تعیین احتمال وقوع طغیانها در خلال حوادث ناخوشایندی چون تسونامی. اجلاس جهانی سران برای جامعه اطلاعاتی WSIS، «اهمیت رشد روزافزونICT نه تنها به عنوان یک ارتباطات واسطه و درسطحی معمولی بلکه همچنان به عنوان عاملی مهم در پیشرفت و توسعه و دانشی توانا و قادر و نیز به مثابه ابزاری درراستای دستیابی به مباحث و اهداف توسعه توافق شده بین المللی که شامل اهداف توسعه هزاره سوم می باشد»؛ مشخص نمود. (سند تعهدنامه تونس برای جامعه اطلاعاتی، پاراگراف 12)

هرچندکه میزان درحال رشدی از آمار و ارقام برای پیگیری اشاعه ICTها گردآوری شده، اما بایستی اذعان داشت که به مراتب کار کمتری بر روی تاثیری که آنها بر زندگی مردم بویژه در کشورهای درحال توسعه داشته اند، صورت گرفته است. واقعیت آنست که داده های کمّیتی تقریبا موجود نیستند.
به هرحال یک راه مفید برای اندازه گیری شاخص های تاثیر ICTها در MDGها و در کشورهای درحال توسعه، می تواند ازطریق سیستمی باشد که برمبنای ورودیها، خروجیها و نتایج است. (شکل 1ـ5)

• منابع مالی و (دیگر منابع) که قبلا برای بهره برداری و استفاده از ICTها و به منظور نیل به سوی هدف اجتماعی خاصی سرمایه گذاری شده است می تواند تحت عنوان ورودیها تعریف گردد. مثلا هزینه اتصال به شبکه برای یک دانشکده تربیت معلم.

• یکی ازعواملی که می تواند سنجش و اندازه گیری خروجیها را میسر سازد، نتایج مستقیم ورودیها هستند. بعنوان مثال: دوره های آموزش Online که برای معلمان در دانشکده های تربیت معلم متصل به شبکه مقرر شده است. البته این نکته را هم نبایستی از نظر دور داشت که در بسیاری از اوقات صرفا محاسبه خروجیها چیز زیادی در مورد بهبودیهای کیفی نظیر این بیان نکرده و همیشه نمی تواند تمام سطح منافع ایجاد شده را منعکس نماید.

• در نهایت، نتایج، اثر خروجیها بوده و به اندازه گیری میزان تفاوتی که به سبب استفاده از ICT ایجاد شده کمک می کنند. نتایج می توانند از طریق اندازه گیری میزان عملکرد و کارایی که از طریق ترکیب دو عنصر سخت (شدید) و نرم (ملایم) مدنظر هستند، سنجیده شوند. یک سنجش سخت یا شدید، مقدار کمّی است که در همه جا وجود خارجی و طبیعی دارد؛ درحالیکه سنجش نرم یا ملایم تاحدّ کمتری ملموس بوده و از این رو برای سنجش مقاصد و اهداف آن شامل نماینده هایی است که بایستی به آنها توجه شود. برای مثال چنانچه هدف یک سازمان آگاهی رساندن به مردم دررابطه با بیماری مالاریا باشد، سطوح پوشش در رسانه های گروهی می تواند به عنوان یک شاخص نماینده تعریف گردد.

• بهره وری یا بازدهی؛ به میزان ارزش خروجیهای ارائه شده اشاره دارد. یکی از مباحث اصلی دراستفاده از ICT اینست که اگر آنها خوب کار کرده و موثر واقع شوند، توانایی ارائه خدمات اجتماعی را هم به طور موثرتر و هم با هزینه کمتری دارند. ازاین رو سنجش ارزش عناصر ارائه شده برحسب ورودی در هرواحد خروجی حائز اهمیت فراوانی است.
برای درک این نکته که به سبب استفاده از ICT ها چه پیشرفت و حرکتی واقعی به سوی MDG ها صورت پذیرفته، لازم است که این پیشرفت در دو سطح متفاوت سنجیده شود:

1) در سطح کشور و سیاست گذاران دولتی و با هدف مقایسات آنها
2) در سطح سازمانی و اعطا کنندگان به منظور قضاوت درمورد پیشرفت و اندازه گیری آن

شرح و توضیح راههای اندازه گیری تاثیر ICT ها بر MDG ها بر پایه استراتژی ورودی/خروجی/نتیجه و در سطح رویکردی دوگانه (کشور و سازمان) ممکن و میسر می گردد.
جدول 1ـ5 نشان میدهد که چگونه یک ICT ورودی (یک وسیله آموزشی ICT) خروجیهای مسلم و قطعی را بوجود خواهد آورد؛ (برای مثال آموزش جوانان)؛ و چگونه تاثیر خروجیهای این فرایند میتواند اندازه گیری شود، (برحسب کاهش جوانان بیکار). در سطح سازمانی مقصود مهیا نمودن یک شیوه ارائه به یک سازمان است. (برای مثال یک نمایندگی توسعه) یک هدف موردنظر برای تعهدی که نسبت به MDG ها دارد.



تصویر 1ـ5: چگونگی اندازه گیری تاثیرات ICT برتوسعه اجتماعی؛ ورودیها، خروجیها و نتایج

براساس اولویت سودمندی به منظور تشخیص مقاصد و اهداف ـ نظیر شناسایی Hotspot های موردنیازی که مرتبط با MDGها هستندـ بایستی شاخص ها در سطح کشور (کلان)، به سطح محلی (خرد) قابل شکستن و کوچک تر شدن باشند و حتی در صورت امکان در بعضی مناطق نیز به صورت سطح روستایی.
تفاوت میان شاخص ها در سطح سازمانی و در سطح ملی دراینست که "الگو و رفتار" می تواند بسیار سریعتر ایجاد شود. برای مثال ممکن است وزارت بهداشت و درمان درحال شناسایی انتشار یک بیماری که در ادامه وقوع یک حادثه یا سانحه پدیدآمده است، باشد و لازم گردد که آمار با سرعت عمل هرچه بیشتری به منظور واکنش سریع نشان دادن، به هم مرتبط شوند. برای جمع آوری شاخص های گسترده تر در سطح ملی، لازم است مدت زمان طولانی تری را به این امر اختصاص داده و یا ممکن است نیاز باشد که بوسیله کیس های مطالعاتی به عنوان مکمل واقع شوند؛ مثلا برای مشخص کردن موفقیت ICT ها در حوزه آموزش در بخش بهداشت و یا افزایش درآمدها و عایدات بوسیله آنهایی که به ICT ها دسترسی داشته اند. برخی نتایج (تاثیرات) ممکن است با کمک اطلاعات فراهم شده توسط برآوردها و مطالعات درسطح ملی مشاهده شوند؛ برای مثال درحوزه اشتغال و یا نرخ مرگ و میر کودکان.

بهرحال براساس قضاوتهای انجام شده درمورد اثربخشی ICTها، که می روند تا در نزد عموم مردم تبدیل به داستانهایی موفقیت آمیز از این حیث گردند؛ لازم است که یک پردازش اصولی و اساسی صورت پذیرد تا بتواند فرایندها را درجهت رهسپاری به سوی MDGها با هم مقایسه کند، حال خواه با استفاده از ICTها باشد و خواه بدون استفاده از آنها.
البته این بدان معناست که دولتها بایستی قادر باشند ورودیهایی که نشان داده می شود پیگیری کنند. به عنوان مثال هم اینک چند بیمارستان و کلینیک درحال انجام فعالیتهای وابسته به MDGها هستند. همچنین آنها لازم است که بتوانند خروجیها و درنهایت نتایج را پیگیری نمایند، و سرانجام ضروری است که شفافیت موضوع نیز مشخص گردد. مثلا آیا درمان بیماران تحت این شرایط، موثرتر یا کارآمدتر از شرایط مشابهی است که درآن خبری از پشتیبانی ICTها وجود ندارد؟ درراستای شاخصهای کارا، لازم است که به ارزش تحویل نیز توجه شود (برای مثال هر بیمار و یا هر دانش آموز) و مشاهده آنچه که استفاده از ICT ها درطول یک مدت زمان منطقی ممکن است هم بر روی اثربخشی و هم بر روی ارزش تحویل اثر گذار باشد. کاراییها می توانند نه تنها برحسب پس اندازهای فوری مدنظر باشند بلکه با همان مقدار هزینه قادرند نتیجه بهتری را بوجود آورند.
براساس توانایی «read cross» از ورودیها تا نتایج، حکومت های ملّی نیاز دارند که بتوانند ورودیها را شبیه آمار و ارقام اشاعه تکنولوژی جمع آوری کنند. هر وزارتخانه بایستی بتواند تعیین کند که در فاصله یک سال تا سال بعدی، چه تعداد کامپیوتر درحوزه های وابسته به MDG ها دارد. چه تعداد ازآنها به طور فعالانه کانکت هستند و یا در کجا واقع شده اند.
اینگونه آمارها برای ارزیابی تاثیر ICT ها حیاتی است، بدین جهت که دولتها بایستی قادر باشند هم دربخش محلی و هم دربخش ملی و هم درسطح سازمانی، عملکردهای مرتبط را قیاس نمایند. برای مثال پشتیبانی ضعیف و کم ICT درحوزه بهداشت درمقایسه با پشتیبانی زیاد از آنها.
عدم وجود توانایی برای قیاس انواع گوناگون این چنینی، سبب می شود که کار به میزان قابل توجهی سخت تر گردد؛ و اگر هم اینگونه نشود، پیگیری تاثیر ICT ها تقریبا غیر ممکن خواهد بود.
ترسیم حدومرزی شفاف و منصفانه میان آنچه که قصد داشت به عنوان دستاوردی واقع شود و آنچه که حقیقتا اتفاق افتاده؛ ممکن گشته است. عدم موفقیت در دستیابی به نتایج موردنظر به دولتها و نمایندگی ها این اجازه را خواهد داد که به دلایل این شکست توجه کرده و با آن درگیر شوند. چه این دلایل، عوامل خارجی و بیرونی باشند و چه اندک اشتباهی باشد که برحسب ارائه و تحویل روی داده است.
جدول 1ـ5 : سنجش تاثیر ICTها بر MDGها
MDG ورودیها خروجیها حاصل
1ـ ریشه کنی نهایی فقر و گرسنگی فراهم نمودن اطلاعات باارزش کشاورزی و زراعتی برمبنای ICT دستیابی به اطلاعات با ارزش برای کشاورزان و زارعین افزایش درآمدها و عایدات برای کشاورزان و زارعین
2ـ دستیابی به آموزش ابتدایی جهانی شبکه بندی نمودن مراکز تربیت معلم در کالج ها هزینه آموزشی کمتر برای معلمان، ارائه براساس ICT افزایش تعداد معلمین آموزش دیده
3ـ ترویج و افزایش برابری جنسی و قدرت دادن به زنان تاسیس مراکز و انجمنهای چندمنظوره (اجرا برای/ بوسیله زنان) که آموزش ICT را مهیا می سازد. تعدد زنان آموزش دیده در زمینه ICT افزایش تعداد و تنوع در شغلهای اتخاذ شده توسط زنان
4ـ کاهش مرگ و میر کودکان اتصال کلینیکهای روستایی به یک شبکه پزشکی از راه دور تعدد مراکز مشاوره و همفکری مبتنی بر وب کاهش مرگ و میر کودکان
5ـ بهبود سلامت مادر اطلاعات Online با اهداف مشخص برای کلینیکهای بهداشتی روستا بهبود آگاهی و تشخیص کاهش مرگ و میر مادران
6ـ مقابله با HIV/ایدز، مالاریا و سایر امراض معرفی مراکز فراخوان جهت دادن اطلاعات درمورد HIV/ایدز توصیه درمورد پتانسیل بیماری کاهش تعداد افراد جدید مبتلا به ایدز
7ـ مراقبت در استفاده بی رویه از منابع طبیعی و محیط زیست ایجاد شبکه گروههای الکترونیک E-Group، پیرامون موضوعات محیطی اطلاعات و مباحثات مبادله شده بالا رفتن سطح آگاهی و اطلاع
8ـ گسترش یک مشارکت بین المللی برای رشد و توسعه اقتصادی تاسیس محلهای آموزشی در دانشکده ها و دانشگاهها افزایش شمار فارغ التحصیلان IT کاهش یافتن بیکاری جوانان
MDG ورودیها خروجیها حاصل
موارد اصولی و اساسی تعداد فعالیتهای حمایت شده بوسیله ICT برای نیل به سوی MDG ها تعداد تراکنشهای MDG حمایت شده توسط ICT تغییرات و دگرگونیها در MDG ها به سبب استفاده از ICT در قیاس با عدم استفاده از آن
فقر انتشار نامحدود دسترسی به ICT افزایش درآمدهای بازرگانی (دادوستد) افزایش درآمد سالیانه
آموزش ابتدایی جهانی افزایش تعداد معلمان آموزش دیده، استفاده از ICT حمایت شده در خدمات آموزشی دسترسی به شمار بیشتری از معلمان دانش آموزان تعلیم دیده بیشتر درجائیکه آموزش بوسیله ICT حمایت می شود
تساوی جنسی تعداد فعالیتهای مستقیم ICT در زنان تعلیم دیده افزایش شمار زنان سهیم در آموزشها و فعالیتهای ICT تغییرات مثبت در وضعیت و مشاغل مبتنی برICT در زنان
مرگ و میر کودکان کلینیکهای روستایی بیشتر متصل به هم نصایح ارائه شده یا پشتیبانی شده توسط ICT برای پرستاران کاهش نرخ مرگ ومیر در کلینیکهای پشتیبانی شده توسط ICT
سلامت مــــــــادر همفکریها و آموزشهای بیشتر پشتیبانی شده بوسیله ICT به کارمندان و کارکنان بهداشت افزایش اظهارنظرها و تشخیص های ارائه شده مبتنی برICT کاهش نرخ مرگ و میر مادران در مناطقی که کارکنان آموزشهایی را به پشتیبانی ICT دریافت کرده اند
مقابله با HIV/ایدز فرصتهای جدید برای دستیابی به نصیحت بوسیله تلفن یا به صورت Online تعداد افراد نصیحت شده بوسیله تلفن یا Online کاهش موارد جدید مبتلا به HIV/ایدز و بهبود معالجه برای آنهایی که نصایح را بوسیله تلفن یا Online پیگیری کرده اند
مراقبت در استفاده بی رویه از منابع طبیعی و محیط زیست گزارشهای تصریح شده ملی پیامدهای ثابت استفاده از ICT مبادله اطلاعات و شبکه بندی استفاده از ICT فعالیتهای موثر بیشتر پرداخته شده برای جلوگیری از نمونه های سو استفاده محیطی

نویسنده :مهدی صادقی کارشناس فناوری اطلاعات
10/2/1386
استفاده از مطالب با ذکر نام منبع بلامانع است

هیچ نظری موجود نیست: