تعاريف و اصطلاحات دولت الكترونيك E _ government : روابط جدید اجتماعی( قسمت اول)
اگر مقاله نگاهی به معنا و مفهوم بنیادی دولت الکترونیک( مجازی) E-Government ؛ عوامل و موانع آن را مطالعه کرده باشید( نه!!! خوب) در مورد دولت مجازی و الکترونیکی که امروزه در محافل مطرح می شود سخن گفتیم ؛ در همان روز یک کاربر خوش پسند ؛ لطف فرمودند یک مقاله مفصل برای وبلاگ ارسال نمودند که دریغ آمد ذکر نکنم شایسته است از این دوست مجازی تشکر کنم.
تعاريف و اصطلاحات دولت الكترونيك E _ government
تعاریف ذکر شده در مورد دولت الكترونيك E _ government یک دیدگاه است و می توان و می بایست تعاریف بنیادی دیگر نیز ذکر شود ؛ که معمول ترین و شایع ترین تعریف زیر است
دولت الكترونيك E _ government
دولت الكترونيك استفاده از فناوريهاي اطلاعاتي و ارتباطي به منظور ارائه خدمات دولتي به صورت به هنگام و مستقيم به شهروندان در 24 ساعته شبانه روز و هفت روز هفته مي باشد.دولت الكترونيك به افراد تسهيلات لازم جهت دسترسي مناسب به اطلاعات و خدمات دولتي و فرصتهاي گسترده تر براي مشاركت در فرايندها را ارائه مي نمايد.
ذينفعstakeholder :
افراد سازمانها و گروههاي خاصي هستند كه به نحوي به طرحها و برنامه هاي دولت علاقه مند هستند و تصميمات دولت براي آنها اهميت دارد و عبارتي در فعاليتهاي دولتي ذينفع ميباشند. مانند ، كارفرماياني كه مصوبات دولت در مورد حداقل حقوق كارگران براي آنها از نظر كاري و حرفه اي داراي اهميت مي باشد.
مشتري customer :
استفاده كننده از سرويسهاي دولتي مانند ، بازنشستگاني كه حقوق بازنشستگي دريافت مكي كنند و يا افرادي كه براي معالجه به كلينيكهاي دولتي مراجعه مي كنند.
شهروندcitizen :
فردي با حقوق و مسئوليتهاي تعريف شده ومعين در جامعه هستند اين حقوق شامل حق راي دادن ، حق اظهار نظر آزاد و... مي شوند. افرادي كه در انتخابات شركت كرده و راي مي دهند و يا اشخاصي كه در يك تجمع سياسي سخنراني مي كنند مشتريان دولت نمي باشند. بلكه شهرونداني هستند كه در فعاليتهاي جامعه شركت مي نمايند.
بنگاهbusiness :
شركتهاي تجاري و خصوصي بوده كه از يك سو با دولت و سازمانهاي دولتي در ارتباط هستند و از سوي ديگر با مصرف كنندگان يا مشتريان ، تمامي شركتها از زمان تاسيس شركت براي ثبت و امور مالي و مالياتي و رعايت استانداردها و قوانين و... با دولت و ارگانهاي اداري در ارتباط مي باشند همچنين برخي شركتها به عنوان پيمانكار با دولت در تعامل هستند.مثل شركتهايي كه برخي پرو‍ژه هاي عمراني دولت را بر عهده مي گيرند.
ساختارها و روابط دولت الكترونيك
در واقع ستونهاي اساسي دولت الكترونيك ارتباطي است كه دولت با شهروندان ، بنگاه هاي اقتصادي ، كاركنان و ساير موسسات دولتي برقرار مي سازد و اين ارتباطات است كه روح دولت الكترونيك را تشكيل مي دهد. در اين سعي مي كنيم ابعاد مختلف دولت الكترونيك و روابط بين آنها را بشناسيم. دولت الكترونيك براي سرويس دهي به شهروندان واحدهاي خصوصي و سازمانهاي دولتي ديگر از مجراهاي مختلفي استفاده مي كند و اين خود به روابط مابين دولت و اركان جامعه مي انجامد كه تحت عناوين زير دسته بندي ميشوند
روابط جدید تعریف شده بین دولت الکترونیک و ارکانهای جامعه الکترونیکی
دولت به شهروند government to citizen g2c
رابطه دولت با شهروندان كه طي آن دولت سرويسي را به شهروندان ارائه مي دهد . در اينجا شهروندان به عنوان عضوي از جامعه كه حق او استفاده از سرويسهاي دولت الكترونيك مي باشد اين خدمات را به صورت رايگان دريافت مي كند.
دولت به مشتری government to customer g2c
رابطه اي كه طي آن دولت سرويس خود را به فردي از افرا جامعه به عنوان يك مشتري ارائه ميكند و اين خدمات مي توانند رايگان نباشند. در واقع در مدل ارتباطي دولت الكترونيك ميان customer و citizen تفاوت وجود دارد.
دولت به حرفه – بازار government to business g2b
رابطه اي بين دولت و بنگاه هاي تجاري و خصوصي كه طي آن دولت سرويس را به آن سازمان يا شركت خصوصي ارائه مي دهد . به عنوان مثال به مزايده اي كه از طرف دولت در اينترنت به اجرا گذاشته مي شود و شركتهاي خصوصي از طريق اينترنت در اين مزايده شركت مي كنند اشاره كرد . خدماتي از قبيل ارائه مجوزو گواهي نامه ها ، انجام خريد و فروش كالا ها ، خدمات و غيره در اين بخش انجام مي گيرد.
دولت به دولت government to government g2g
رابطه اي بين سازمانهاي درون دولت و يا بين دولتهاي مختلف كه طي آن هر يك از سازمانها يا دولتها مي توانند به ذيگري سرويس دهند و يا روابطي در زمينه هاي مختلف داشته باشند.اكثر امور اداري دولت به نحوي به هم مربوط هستند بدين معني كه اطلاعات يك سازمان يا بخش مورد استفاده سازماني ديگر قرار مي گيرد. در نظامهاي دولتي سنتي اين امر با كاغذ بازيهاي وقت گير همراه است و از دقت و سرعت و اطمينان كافي برخوردار نيست. به همين دليل نياز به اتصال سازمانهاي مختلف دولتي احساس مي شود.
دولت به کارمندgovernment to employee g2e
رابطه بين دولت با كارمندانش مي باشد وشامل سرويسهايي است كه از طرف دولت به كارمندان اداري سازمانهاي مختلف دولتي در رابطه با كاروشغل آنها ارائه مي شود .اين سرويسها مي توانند شامل امورمالي : حقوق و ماليات و ... مربوط به كارمندان باشد.رسيدگي به نحوه عملكرد كارمندان و ارتباطات داخلي يك سازمان دولتي جهت كاهش كاغذ بازي و جلوگيري از اتلاف زمان و افزايش كارايي سازمان دولتي نيز مي تواند از جمله كاركر هاي g2e باشد.
ارتباطات جدید بین دولت الکترونیک و جامعه ؛ با توجه به روابطي كه مطرح شد ارتباطات ديگري در جهت مخالف نيز بين دولت و اركان جامعه وجود دارد كه مي توان به يكي از آنها نيز اشاره كرد:
شهروند به دولت citizen to government c2g
عبارت است از ارتباطي ميان دولت و مردم كه طي آن شهروندان اطلاعاتي را به دولت ارائه مي دهند به عنوان مثال در يك راي گيري الكترونيكي فرمها و آرايي كه شهروندان به دولت ارائه مي دهند يك ارتباط c2g را به وجود مي آورد.
ويژگيهاي دولت الكترونيك
هدف دولت الكترونيك ارائه خدمات بهتر با هزينه كمتر و اثر بخشي بيشتر است ولي نمي توان استاندارد مشخصي براي ساير ويژگيهاي آن ارائه كرد . زيراهر دولتي مي تواند با توجه به نيازهاي جامعه خودش نظام دولت الكترونيك را پايه ريزي كند.به عنوان مثال در يك تعريف آمده است كه يك دولت الكترونيك بايد SMART باشد:
کوچکSmall S
دولت الكترونيك نبايد گستردگي بيش از حد داشته باشد، تا بتواند از اتلاف نيروي انساني و سرمايه جلوگيري كند.بنابر اين بهتر است دولتهاي بزرگ به دولتهاي محلي كوچكتر تقسيم شوند.
مقید به اخلاقMoral M
دولت الكترونيك بايد مقيد به اخلاق بوده و حريم اطلاعات شهروندان را حفظ نمايد.
با توجیه اقتصادی Auditable A
دولت الكترونيك نسبت به فعاليتهاي اجتماعي ، اقتصادي و سياسي كه انجام مي دهد جوابگو باشد ، بدين معني كه شهروندان بتوانند تا حد امكان از روند پيشرفت اين فعاليتها آگاهيهاي لازم را كسب كنند.
مسوول و پاسخگو Responsible R
دولت الكترونيك بايد در صورت بروز مشكلاتي ناشي از فعاليتهايش به مردم پاسخگو باشد.
ارتباط دوسویه گی Transparent T
دولت الكترونيك بايد از موضع شفاهي در رابطه با امور شهروندان برخوردار باشد.
مراحل تكامل دولت الكترونيك
در جريان گسترش كمي و كيفي سرويسهايي كه دولت الكترونيك به جامعه ارائه مي دهد ، دولت از مراحل مختلفي عبور مي كند كه مي توان آنها را به چهار مرحله تقسيم كرد :
1- به وجود آمدن وب سايتهاي دولتي كه شامل اطلاعاتي در مورد سازمانهاي مختلف دولتي مي باشند.
2- ايجاد سايتهاي دولتي كه شامل اطلاعات سازمانها در يك محيط تعاملي هستند.
3- ايجاد وب سايتهايي كه به سرويس گيرندگان اين اجازه را مي دهند كه بتوانند به اطلاعات شخصي مورد نياز خود دست يابند.
4-گسترش وب سايتها و شبكه هايي كه دائما به شهروندان خدمات مي دهند و شامل سازمانهاي بسيار زيادي هستند كه توسط اين شبكه به يكديگر متصل شده اند.
مراحل پيشرفت دولت الكترونيك
مراحل پيشرفت دولت الكترونيك و سرويسهاي ارائه شده در هر مرحله در شكل زير به نمايش در آمده است.
سازمان ملل نيز براي ارزيابي پيشرفت كشورها در برپايي دولت الكترونيك پنج مرحله را شناسايي نموده است اولين مرحله مرحله نوظهور مي باشد كه طي آن تعدادي وب سايت ساده و مستقل از هم توسط دستگاه هاي دولتي ايجاد مي شود كه بر روي آنها اطلاعاتي محدود و پايه اي گذاشته مي شود.در مرحله بعد كه به مرحله تكامل يافته موسوم است بر تعداد سايتهاي دولتي افزوده مي شود در اين مرحله اطلاعات غني تر و پويا هستند و تغييرات با تواتر بيشتري در سايتها اعمال ميشوند.مرحله سوم به مرحله تعاملي موسوم است در اين مرحله كاربران از فرمهاي الكترونيكي استفاده مي كنند و از طريق اينترنت با مقامات دولتي براي انجام كارهاي خود تماس برقرار كرده و در خواستها و قرار ملاقاتهاي خود را به صورت Online تنظيم مي نمايند.مرحله چهارم به مرحله تراكنش موسوم است كه طي آن كاربران مي توانند پرداخت هزينه خدمات و يا انجام تبادلات مالي را از طريق شبكه و به صورت امن انجام دهند و بالاخره در مرحله آخر كه به مرحله يكپارچه موسوم است ، كليه فعاليتهاي دولتي به صورت يكپارچه بر روي شبكه اينترنت ارايه خواهد شد.
پياده سازي دولت الكترونيك
اكنون كه با ويژگيهاي دولت الكترونيك آشنا شديم به اين موضوع مي پردازيم كه چگونه مي توان يك دولت الكترونيك را عملي ساخت.بدون زير ساختهاي مخابراتي ، شبكه هاي كامپيوتري ، نيروي انساني متخصص و روشهاي مديريتي صحيح نمي توان دولت الكترونيك را به وجود آورد.در بعد فني دولت مي بايست زير بناهاي لازم براي ايجاد دولت الكترونيك را فراهم آورد و شبكه هاي اطلاع رساني و پايگاه هاي اطلاعاتي مورد نياز را ايجاد نمايد.از طرف ديگر بايستي در جامعه نيز پذيرش چنين تغييرات مهمي ممكن باشد . كه در اين مورد اخير بحث عوامل فرهنگي و مديريتي مطرح مي شود كه خود يكي از مهمترين بخشهاي سياستگذاري در زمينه دولت الكترونيك مي باشد. در يك مدت نسبتا كوتاه اينترنت تغييرات زيادي در جامعه و سازمانهاي دولتي ايجاد كرده است.از جمله در شيوه هاي ارائه اطلاعات از طرف آژانسهاي اطلاع رساني عمومي و نيز طريقه ارتباط سازمانهاي دولتي با يكديگر و مردم و نحوه ارايه خدمات به آنها تغييرات بسيار زيادي حاصل شده است . بارزترين مثال اين تحول را مي توان در به وجو آمدن سايتهاي وب دولتي مشاهده كرد.سازمانهاي دولتي از ادارات بزرگ مركزي گرفته تا ادارات كوچك در استانها و شهرهاي داراي وب ، جهت ارائه اطلاعات و خدمات مانند اطلاعاتي در مورد اقتصاد منطقه اي ، توريسم ، اطلاعات آماري و غيره به عموم مردم هستند.پست الكترونيك اين امكان را به شهروندان ميدهد كه بتوانند با نمايندگان خود ارتباط برقرار كنند.از اينترنت و ديگر شبكه هاي اطلاعاتي و كامپيوتري مي توان براي ارتباط بين سازمانهاي دولتي (G2G) نيز بهره برد .اما ايجاد دولت الكترونيكي تنها متكي بر شبكه اينترنت نيست و مي توان از انواع اينترانتها و يا اكسترانتها براي اين منظور استفاده كرد.
تعاريف و اصطلاحات دولت الكترونيك Egovernment : پیش شرطهای استقرار( قسمت دوم)
در گفتار پیشین تحت عنوان""تعاريف و اصطلاحات دولت الكترونيك E _ government : روابط جدید اجتماعی( قسمت اول) "" در باب تعاريف و اصطلاحات دولت الكترونيك Egovernment مفصل سخن گفتیم و قصد داریم در قسمت دوم و نهایی این گفتار بحثهای تکلمیلی را ارایه دهم
تعريف اصطلاح دولت الكترونيك Egovernment
دولت الكترونيك (E _ government) : دولت الكترونيك استفاده از فناوريهاي اطلاعاتي و ارتباطي به منظور ارائه خدمات دولتي به صورت به هنگام و مستقيم به شهروندان در 24 ساعته شبانه روز و هفت روز هفته مي باشد.دولت الكترونيك به افراد تسهيلات لازم جهت دسترسي مناسب به اطلاعات و خدمات دولتي و فرصتهاي گسترده تر براي مشاركت در فرايندها را ارائه مي نمايد.
مراحل تكامل دولت الكترونيك
در جريان گسترش كمي و كيفي سرويسهايي كه دولت الكترونيك به جامعه ارائه مي دهد ، دولت از مراحل مختلفي عبور مي كند كه مي توان آنها را به چهار مرحله تقسيم كرد :
1- به وجود آمدن وب سايتهاي دولتي كه شامل اطلاعاتي در مورد سازمانهاي مختلف دولتي مي باشند.
2- ايجاد سايتهاي دولتي كه شامل اطلاعات سازمانها در يك محيط تعاملي هستند.
3- ايجاد وب سايتهايي كه به سرويس گيرندگان اين اجازه را مي دهند كه بتوانند به اطلاعات شخصي مورد نياز خود دست يابند.
4-گسترش وب سايتها و شبكه هايي كه دائما به شهروندان خدمات مي دهند و شامل سازمانهاي بسيار زيادي هستند كه توسط اين شبكه به يكديگر متصل شده اند.
مراحل پيشرفت دولت الكترونيك
مراحل پيشرفت دولت الكترونيك و سرويسهاي ارائه شده در هر مرحله در شكل زير به نمايش در آمده است.
سازمان ملل نيز براي ارزيابي پيشرفت كشورها در برپايي دولت الكترونيك پنج مرحله را شناسايي نموده است اولين مرحله مرحله نوظهور مي باشد كه طي آن تعدادي وب سايت ساده و مستقل از هم توسط دستگاه هاي دولتي ايجاد مي شود كه بر روي آنها اطلاعاتي محدود و پايه اي گذاشته مي شود.در مرحله بعد كه به مرحله تكامل يافته موسوم است بر تعداد سايتهاي دولتي افزوده مي شود در اين مرحله اطلاعات غني تر و پويا هستند و تغييرات با تواتر بيشتري در سايتها اعمال ميشوند.مرحله سوم به مرحله تعاملي موسوم است در اين مرحله كاربران از فرمهاي الكترونيكي استفاده مي كنند و از طريق اينترنت با مقامات دولتي براي انجام كارهاي خود تماس برقرار كرده و در خواستها و قرار ملاقاتهاي خود را به صورت Online تنظيم مي نمايند.مرحله چهارم به مرحله تراكنش موسوم است كه طي آن كاربران مي توانند پرداخت هزينه خدمات و يا انجام تبادلات مالي را از طريق شبكه و به صورت امن انجام دهند و بالاخره در مرحله آخر كه به مرحله يكپارچه موسوم است ، كليه فعاليتهاي دولتي به صورت يكپارچه بر روي شبكه اينترنت ارايه خواهد شد.
پياده سازي دولت الكترونيك
اكنون كه با ويژگيهاي دولت الكترونيك آشنا شديم به اين موضوع مي پردازيم كه چگونه مي توان يك دولت الكترونيك را عملي ساخت.بدون زير ساختهاي مخابراتي ، شبكه هاي كامپيوتري ، نيروي انساني متخصص و روشهاي مديريتي صحيح نمي توان دولت الكترونيك را به وجود آورد.در بعد فني دولت مي بايست زير بناهاي لازم براي ايجاد دولت الكترونيك را فراهم آورد و شبكه هاي اطلاع رساني و پايگاه هاي اطلاعاتي مورد نياز را ايجاد نمايد.از طرف ديگر بايستي در جامعه نيز پذيرش چنين تغييرات مهمي ممكن باشد . كه در اين مورد اخير بحث عوامل فرهنگي و مديريتي مطرح مي شود كه خود يكي از مهمترين بخشهاي سياستگذاري در زمينه دولت الكترونيك مي باشد. در يك مدت نسبتا كوتاه اينترنت تغييرات زيادي در جامعه و سازمانهاي دولتي ايجاد كرده است.از جمله در شيوه هاي ارائه اطلاعات از طرف آژانسهاي اطلاع رساني عمومي و نيز طريقه ارتباط سازمانهاي دولتي با يكديگر و مردم و نحوه ارايه خدمات به آنها تغييرات بسيار زيادي حاصل شده است . بارزترين مثال اين تحول را مي توان در به وجو آمدن سايتهاي وب دولتي مشاهده كرد.سازمانهاي دولتي از ادارات بزرگ مركزي گرفته تا ادارات كوچك در استانها و شهرهاي داراي وب ، جهت ارائه اطلاعات و خدمات مانند اطلاعاتي در مورد اقتصاد منطقه اي ، توريسم ، اطلاعات آماري و غيره به عموم مردم هستند.پست الكترونيك اين امكان را به شهروندان ميدهد كه بتوانند با نمايندگان خود ارتباط برقرار كنند.از اينترنت و ديگر شبكه هاي اطلاعاتي و كامپيوتري مي توان براي ارتباط بين سازمانهاي دولتي (G2G) نيز بهره برد .اما ايجاد دولت الكترونيكي تنها متكي بر شبكه اينترنت نيست و مي توان از انواع اينترانتها و يا اكسترانتها براي اين منظور استفاده كرد.
پیش شرط یک دولت الکترونیک
بدون پايگاههاي داده دولت الكترونيك وجود خارجي نخواهد داشت . وجود اين پايگاهها براي سازمانهاي تجاري و آژانسهاي دولتي ضروري مي باشد.زيرا استفاده از پايگاه داده ها به همراه روشهاي اتوماسيون اداري باعث به وجود آمدن نظم و ترتيب خاصي در تبادلات تجا ري و روابط اداري بين اقشار و سازمانهاي مختلف مي گردد.پايگاه داده ها تنها توسط سازمانهاي دولتي جهت ارائه خدمات و كالا استفاده نمي شود بلكه كمپانيهاي ارائه دهنده خدمات كارت اعتباري ، بانكها و غيره نيز از اين پايگاه داده ها استفاده مي كنند. نرم افزار هاي واسطه اي كه رابط بين پايگاه داده و سرويس دهنده وب است ميان اقزار ناميده مي شود.به عنوان مثال يك بازديد كننده از يك سايت توسط مرور گر وب خود در خواست عملياتي با پايگاه داده مي نمايد. اين درخواست توسط سرويس دهنده وب به سرويس دهنده پايگاه داده ها در قالب يك كد فرستاده مي شود.بسته به در خواست متقاضي ، اين كد فرمان مي تواند باعث اضافه ، حذف ، به روز كردن و استخراج اطلاعات موجود در پايگاه داده شود.تبادل اطلاعات توسط يك شبكه موضوع جديدي براي دولتها نيست.ولي همواره آنچه براي دولتها بيش از هر چه اهميت داشته و دارد امنيت داده ها و حفظ حريم خصوصي شهروندان است.امنيت اطلاعاتي و ارتباطي را مي توان به دو نوع تقسيم بندي كرد:
امنيت تبادل اطلاعات :
لازم است رسانه هايي كه براي انتقال اطلاعات به كار مي روند ، قابل شنود نباشند.يك راه براي رسيدن به اين هدف ايجاد يك شبكه جداگانه است كه تمامي راه هاي ارتباطي آن به جز خطوط مورد اطمينان و ايمن بسته شده است.اما اين راه براي يك دولت الكترونيك انتخاب مناسبي نمي باشد.زيرا دولت الكترونيك اغلب روابط نزديكي با ديگر سارمانها دارد و ارتباطات گسترده براي چنين دولتي امري اجتناب ناپذير خواهد بود.لذا راهكارهاي بهتري مورد نياز مي باشد. ازطرفي پيچيدگي بيش از حد طرحهاي امنيتي باعث مي شود كه سازگاري سيستم براي سرويس دادن به سرويس گيرندگان مختلف كاهش يابد و همچنين گسترش سيستم و ارتقاي آن ، تا اندازه اي دشوار گردد. در نتيجه بايد به حالت بهينه اي بين امنيت و سازگاري و گسترش پذيري دست يافت . دولت بايد با آگاهي دادن به مردم آنها را از امن بودن سيستمها و زير ساختهاي اطلاعاتي مطمئن سازد.
رعايت حريم خصوصي:
بدين معني است كه اطلاعات شخصي كاربراني كه از سرويس اطلاعاتي استفاده مي كنند در اختيار افراد غير مجاز قرار نگيرد. به عبارت ديگر شهروندي كه از سرويسهاي دولتي استفاده مي كند بايد هنگاميكه اطلاعات شخصي خود را در اختيار دولت قرار مي دهد بايد اطمينان داشته باشد كه اين اطلاعات توسط افراد ديگر قابل دسترسي نيستند. دولت بايد اعتماد طرفهاي ذينفع در دولت الكترونيك را به منظور مشاركت در اين امر جلب نمايد و به آنان اطمينان دهد كه به خلوت خصوصي و امنيت آنها تعرضي صورت نخواهد گرفت ، لازمه اين امر آن است كه در ابتدا دولت قوانيني را براي حمايت از حريم خصوصي افراد به تصويب برساند. دولت در اين مورد بايد قوانيني را به تصويب برساند كه مثلا كودكان زير 13 سال بايد با اجازه والدين خويش اطلاعات خود را در اختيار اين شبكه ها قرار دهند و شبكه هايي كه اين مورد را نقض نمايند مورد باز خواست و جريمه قرار گيرند . در حال حاضر سيستمهاي امنيتي قابل قبولي براي دولت الكترونيك وجود ندارد تا اركان ديگر دولت الكترونيك بر مبناي آن بنا شوند و يكي از دلايلي كه در بسياري از كشورها هنوز دولت الكترونيك پيشرفته چنداني نداشته است عدم توانايي آنها در ايحاد امنيت مي باشد.
موانع گسترش دولت الكترونيك
ازميان موانع گسترش دولت الكترونيك مي توان به سه مورد اصلي اشاره كرد كه عبارتند از : فرهنگي ، سازماني و محدوديت منابع.
1-عوامل فرهنگي :
موقعيت كنوني :
بررسي دولتها و مطالعات اوليه آنها براي به اجرا در آوردن طرح دولت الكترونيك نشان داده است كه مشكل اصلي ايجاد و توسعه دولت الكترونيك ، تكنولوژي نيست ، بلكه مشكل اصلي در اين است كه آيا فرهنگ جامعه آمادگي پذيرش تغييرات بسيار زيادي كه ايجاد خواهد شد را دارد يا خير؟ اين تغييرات تاثير اصلي خود را بر كارمندان دولتي خواهد گذاشت. بررسيها نيز نشان مي دهد كه عده اي از كارمندان دولت با تغييرات سريع درنظام اداري مخالفند ، در حاليكه عده اي ديگر با آن موافق بوده و از آن استقبال مي كنند. براي راضي كردن عموم مردم نيز بايد جامعه را متقاعد كرد كه انتقال اطلاعات به قدر كافي امن است و حريم خصوصي افراد كاملا رعايت مي شود.
محيط فرهنگي مطلوب دولت الكترونيك :
در ساختار سازماني يك دولت الكترونيك ، كارمندان به جاي جلوگيري از خطر و ريسك در كارهاي اداري به مديريت ريسك مي پردازند. در چنين محيطي افراد به خلاقيت و نوآوري در كارهاي اداري تشويق مي شوند، همچنين در جامعه اطلاعاتي پيشرفته ، شهروندان و واحدهاي خصوصي به امنيت سيستم دولت الكترونيك اطمينان داشته و اكثر امور خود را از طريق آن انجام مي دهند.در چنين فضايي دولت نيز از خلاقيت و نوآوري حمايت مي كند.
راه رسيدن به محيط فرهنگي مطلوب :
پيش بيني مي شود در جامعه اي مثل جامعه آمريكا ، طي يك دوره تبديلي پنج ساله موقعيت فرهنگي مناسب براي پياده سازي دولت الكترونيك - چنانكه ذكر شد - فراهم شود . پيش از هر چيز عملي ساختن دولت الكترونيك به يك مديريت و راهبري بسيار كارامد نياز دارد.اين هيئت مديره تنها از متخصصين I T تشكيل نمي شود بلكه در اين هيئت افرادي با تخصصهاي اقتصاد ، مديريت و جامعه شناسي نيز حضور خواهند داشت. گام اصلي بعدي تنظيم يك برنامه همه جانبه براي ادامه عملي ساختن دولت الكترونيك است.
عوامل سازماني و اداري :
موقعيت كنوني سازمانها و ادارات :
در حال حاضر ، ادارات دولتي داراي روابط بين سازماني نيستند و اين به دليل فقدان يك شبكه الكترونيكي مناسب بين آنها مي باشد. مسئولين اين سازمانها نيز تنها به مديريت در حوزه درون سازماني عادت كرده اند و ارتباط بين سازمانهاي مختلف مي تواند مشكلاتي براي آنها ايجاد كند روش تصميم گيري بالا به پايين نيز عامل ديگري است كه به مشكلات مديريتي دامن زده است .
ساختاراداري مطلوب دولت الكترونيك :
در يك نظام دولتي الكترونيك، موانع و حصارهاي بين سازماني برداشته مي شود و دولت از يك نظام بسته و محتاط به يك نظام باز كه در آن نوآوري حرف اول را ميزند تبديل مي شود.
راه رسيدن به ساختار اداري مطلوب :
يكي از راههاي مؤثرمي تواند دادن پاداش به كارمندان و مديراني باشد كه بجا افتادن دولت الكترونيك در سازمان خود كمك مي كنند. حتي برخي دولتها ارگانهاي خاصي را جهت دنبال كردن اين موضوع تاسيس كرده اند. در همين حال به موازات اين فعاليتها ، متخصصين I T در حال ساختن زير بناي لازم براي مرتبط ساختن ارگانهاي مختلف به يكديگر خواهند بود.
كمبود منابع :
وضعيت حاضر :
همانطوريكه گفته شد در حال حاضر – در جوامع پيشرفته اي مثل ايالات متحده – كمبودي از لحاظ منابع تكنولوژيك احساس نمي شود.اما كمبود نيروي انساني متخصص چه از لحاظ فني و چه از نظر مديريتي يك مشكل عمده در راه سرعت بخشيدن به روند تغيير به دولت الكترونيك به شمار مي رود.از طرفي به دليل نو و بديع بودن اين موضوع در واقع مي توان گفت كه هيچ نيروي مديريتي با تجربه اي ، براي پياده سازي دولت الكترونيك در سطح جامعه وجود ندارد.
وضعيت مطلوب براي پياده سازي دولت الكترونيك :
يك موج جديد از افراد تحصيل كرده در فن آوري اطلاعات و مديريت وارد دولت مركزي خواهند شد.از طرفي بهتر است دولت تا حد امكان به وسيله آموزش و حقوق بيشتر به جذب افراد شايسته از بين كاركنان فعلي دولت اقدام كند ، زيرا اين افراد با ساختار دولتي و اداري آشنايي بيشتري دارند.
راه رسيدن به وضعيت مطلوب :
گرچه استخدام مديراني كه توانايي هاي گسترده اي در فن آوري اطلاعات دارند يك اقدام اساسي و اصولي محسوب مي شود اما آموزش مديران قديمي و استفاده از آنها اين مزيت را دارد كه اين افراد مي توانند در هزينه ها صرفه جويي كرده و اعتبارات مازاد را براي بهبود كيفيت زير ساختهاي تكنولوژيك دولت الكترونيك به كار گيرند.
این باب از گفتار در مورد دولت الکترونیک _ دولت مجازی به پایان رسید در مبحثی به طور مفصل در دوقسمت سعی نمودیم که تعاریف اولیه و بنیادین دولت الکترونیک را به چالش بکشانیم در ابتدا گفتار و سرآغاز بحث هم تاکید کردیم که یک تعریف از دولت الکترونیک مانند مفاهیم دیگر فن آوری اطلاعات ؛ براساس نظریه و تفکرات کارشناسان و اصحاب فکر متفاوت است ؛ در نتیجه تمام مباحث پیرامون هر تعریف ؛ نسبت بدان تعریف منحصر به فرد است ؛ سعی شد نسبت به تعاریف اولیه اعلام شده ؛ مبحث را دنبال کنیم در ادامه و گفتارهای آتی به صورت مجزا تعاریف دیگر از کارشناسان را خواهیم اورد.
از دوست مجازی امان که این گفتار غنی را برایمان ایمیل نموده اند صمیمانه تشکر می کنم کاش اسم و مشخصات فردی خویش را ارسال نموده بودند تا با نام خودشان این مقاله زیبا را درج می کردم
اگر مقاله نگاهی به معنا و مفهوم بنیادی دولت الکترونیک( مجازی) E-Government ؛ عوامل و موانع آن را مطالعه کرده باشید( نه!!! خوب) در مورد دولت مجازی و الکترونیکی که امروزه در محافل مطرح می شود سخن گفتیم ؛ در همان روز یک کاربر خوش پسند ؛ لطف فرمودند یک مقاله مفصل برای وبلاگ ارسال نمودند که دریغ آمد ذکر نکنم شایسته است از این دوست مجازی تشکر کنم.
تعاريف و اصطلاحات دولت الكترونيك E _ government
تعاریف ذکر شده در مورد دولت الكترونيك E _ government یک دیدگاه است و می توان و می بایست تعاریف بنیادی دیگر نیز ذکر شود ؛ که معمول ترین و شایع ترین تعریف زیر است
دولت الكترونيك E _ government
دولت الكترونيك استفاده از فناوريهاي اطلاعاتي و ارتباطي به منظور ارائه خدمات دولتي به صورت به هنگام و مستقيم به شهروندان در 24 ساعته شبانه روز و هفت روز هفته مي باشد.دولت الكترونيك به افراد تسهيلات لازم جهت دسترسي مناسب به اطلاعات و خدمات دولتي و فرصتهاي گسترده تر براي مشاركت در فرايندها را ارائه مي نمايد.
ذينفعstakeholder :
افراد سازمانها و گروههاي خاصي هستند كه به نحوي به طرحها و برنامه هاي دولت علاقه مند هستند و تصميمات دولت براي آنها اهميت دارد و عبارتي در فعاليتهاي دولتي ذينفع ميباشند. مانند ، كارفرماياني كه مصوبات دولت در مورد حداقل حقوق كارگران براي آنها از نظر كاري و حرفه اي داراي اهميت مي باشد.
مشتري customer :
استفاده كننده از سرويسهاي دولتي مانند ، بازنشستگاني كه حقوق بازنشستگي دريافت مكي كنند و يا افرادي كه براي معالجه به كلينيكهاي دولتي مراجعه مي كنند.
شهروندcitizen :
فردي با حقوق و مسئوليتهاي تعريف شده ومعين در جامعه هستند اين حقوق شامل حق راي دادن ، حق اظهار نظر آزاد و... مي شوند. افرادي كه در انتخابات شركت كرده و راي مي دهند و يا اشخاصي كه در يك تجمع سياسي سخنراني مي كنند مشتريان دولت نمي باشند. بلكه شهرونداني هستند كه در فعاليتهاي جامعه شركت مي نمايند.
بنگاهbusiness :
شركتهاي تجاري و خصوصي بوده كه از يك سو با دولت و سازمانهاي دولتي در ارتباط هستند و از سوي ديگر با مصرف كنندگان يا مشتريان ، تمامي شركتها از زمان تاسيس شركت براي ثبت و امور مالي و مالياتي و رعايت استانداردها و قوانين و... با دولت و ارگانهاي اداري در ارتباط مي باشند همچنين برخي شركتها به عنوان پيمانكار با دولت در تعامل هستند.مثل شركتهايي كه برخي پرو‍ژه هاي عمراني دولت را بر عهده مي گيرند.
ساختارها و روابط دولت الكترونيك
در واقع ستونهاي اساسي دولت الكترونيك ارتباطي است كه دولت با شهروندان ، بنگاه هاي اقتصادي ، كاركنان و ساير موسسات دولتي برقرار مي سازد و اين ارتباطات است كه روح دولت الكترونيك را تشكيل مي دهد. در اين سعي مي كنيم ابعاد مختلف دولت الكترونيك و روابط بين آنها را بشناسيم. دولت الكترونيك براي سرويس دهي به شهروندان واحدهاي خصوصي و سازمانهاي دولتي ديگر از مجراهاي مختلفي استفاده مي كند و اين خود به روابط مابين دولت و اركان جامعه مي انجامد كه تحت عناوين زير دسته بندي ميشوند
روابط جدید تعریف شده بین دولت الکترونیک و ارکانهای جامعه الکترونیکی
دولت به شهروند government to citizen g2c
رابطه دولت با شهروندان كه طي آن دولت سرويسي را به شهروندان ارائه مي دهد . در اينجا شهروندان به عنوان عضوي از جامعه كه حق او استفاده از سرويسهاي دولت الكترونيك مي باشد اين خدمات را به صورت رايگان دريافت مي كند.
دولت به مشتری government to customer g2c
رابطه اي كه طي آن دولت سرويس خود را به فردي از افرا جامعه به عنوان يك مشتري ارائه ميكند و اين خدمات مي توانند رايگان نباشند. در واقع در مدل ارتباطي دولت الكترونيك ميان customer و citizen تفاوت وجود دارد.
دولت به حرفه – بازار government to business g2b
رابطه اي بين دولت و بنگاه هاي تجاري و خصوصي كه طي آن دولت سرويس را به آن سازمان يا شركت خصوصي ارائه مي دهد . به عنوان مثال به مزايده اي كه از طرف دولت در اينترنت به اجرا گذاشته مي شود و شركتهاي خصوصي از طريق اينترنت در اين مزايده شركت مي كنند اشاره كرد . خدماتي از قبيل ارائه مجوزو گواهي نامه ها ، انجام خريد و فروش كالا ها ، خدمات و غيره در اين بخش انجام مي گيرد.
دولت به دولت government to government g2g
رابطه اي بين سازمانهاي درون دولت و يا بين دولتهاي مختلف كه طي آن هر يك از سازمانها يا دولتها مي توانند به ذيگري سرويس دهند و يا روابطي در زمينه هاي مختلف داشته باشند.اكثر امور اداري دولت به نحوي به هم مربوط هستند بدين معني كه اطلاعات يك سازمان يا بخش مورد استفاده سازماني ديگر قرار مي گيرد. در نظامهاي دولتي سنتي اين امر با كاغذ بازيهاي وقت گير همراه است و از دقت و سرعت و اطمينان كافي برخوردار نيست. به همين دليل نياز به اتصال سازمانهاي مختلف دولتي احساس مي شود.
دولت به کارمندgovernment to employee g2e
رابطه بين دولت با كارمندانش مي باشد وشامل سرويسهايي است كه از طرف دولت به كارمندان اداري سازمانهاي مختلف دولتي در رابطه با كاروشغل آنها ارائه مي شود .اين سرويسها مي توانند شامل امورمالي : حقوق و ماليات و ... مربوط به كارمندان باشد.رسيدگي به نحوه عملكرد كارمندان و ارتباطات داخلي يك سازمان دولتي جهت كاهش كاغذ بازي و جلوگيري از اتلاف زمان و افزايش كارايي سازمان دولتي نيز مي تواند از جمله كاركر هاي g2e باشد.
ارتباطات جدید بین دولت الکترونیک و جامعه ؛ با توجه به روابطي كه مطرح شد ارتباطات ديگري در جهت مخالف نيز بين دولت و اركان جامعه وجود دارد كه مي توان به يكي از آنها نيز اشاره كرد:
شهروند به دولت citizen to government c2g
عبارت است از ارتباطي ميان دولت و مردم كه طي آن شهروندان اطلاعاتي را به دولت ارائه مي دهند به عنوان مثال در يك راي گيري الكترونيكي فرمها و آرايي كه شهروندان به دولت ارائه مي دهند يك ارتباط c2g را به وجود مي آورد.
ويژگيهاي دولت الكترونيك
هدف دولت الكترونيك ارائه خدمات بهتر با هزينه كمتر و اثر بخشي بيشتر است ولي نمي توان استاندارد مشخصي براي ساير ويژگيهاي آن ارائه كرد . زيراهر دولتي مي تواند با توجه به نيازهاي جامعه خودش نظام دولت الكترونيك را پايه ريزي كند.به عنوان مثال در يك تعريف آمده است كه يك دولت الكترونيك بايد SMART باشد:
کوچکSmall S
دولت الكترونيك نبايد گستردگي بيش از حد داشته باشد، تا بتواند از اتلاف نيروي انساني و سرمايه جلوگيري كند.بنابر اين بهتر است دولتهاي بزرگ به دولتهاي محلي كوچكتر تقسيم شوند.
مقید به اخلاقMoral M
دولت الكترونيك بايد مقيد به اخلاق بوده و حريم اطلاعات شهروندان را حفظ نمايد.
با توجیه اقتصادی Auditable A
دولت الكترونيك نسبت به فعاليتهاي اجتماعي ، اقتصادي و سياسي كه انجام مي دهد جوابگو باشد ، بدين معني كه شهروندان بتوانند تا حد امكان از روند پيشرفت اين فعاليتها آگاهيهاي لازم را كسب كنند.
مسوول و پاسخگو Responsible R
دولت الكترونيك بايد در صورت بروز مشكلاتي ناشي از فعاليتهايش به مردم پاسخگو باشد.
ارتباط دوسویه گی Transparent T
دولت الكترونيك بايد از موضع شفاهي در رابطه با امور شهروندان برخوردار باشد.
مراحل تكامل دولت الكترونيك
در جريان گسترش كمي و كيفي سرويسهايي كه دولت الكترونيك به جامعه ارائه مي دهد ، دولت از مراحل مختلفي عبور مي كند كه مي توان آنها را به چهار مرحله تقسيم كرد :
1- به وجود آمدن وب سايتهاي دولتي كه شامل اطلاعاتي در مورد سازمانهاي مختلف دولتي مي باشند.
2- ايجاد سايتهاي دولتي كه شامل اطلاعات سازمانها در يك محيط تعاملي هستند.
3- ايجاد وب سايتهايي كه به سرويس گيرندگان اين اجازه را مي دهند كه بتوانند به اطلاعات شخصي مورد نياز خود دست يابند.
4-گسترش وب سايتها و شبكه هايي كه دائما به شهروندان خدمات مي دهند و شامل سازمانهاي بسيار زيادي هستند كه توسط اين شبكه به يكديگر متصل شده اند.
مراحل پيشرفت دولت الكترونيك
مراحل پيشرفت دولت الكترونيك و سرويسهاي ارائه شده در هر مرحله در شكل زير به نمايش در آمده است.
سازمان ملل نيز براي ارزيابي پيشرفت كشورها در برپايي دولت الكترونيك پنج مرحله را شناسايي نموده است اولين مرحله مرحله نوظهور مي باشد كه طي آن تعدادي وب سايت ساده و مستقل از هم توسط دستگاه هاي دولتي ايجاد مي شود كه بر روي آنها اطلاعاتي محدود و پايه اي گذاشته مي شود.در مرحله بعد كه به مرحله تكامل يافته موسوم است بر تعداد سايتهاي دولتي افزوده مي شود در اين مرحله اطلاعات غني تر و پويا هستند و تغييرات با تواتر بيشتري در سايتها اعمال ميشوند.مرحله سوم به مرحله تعاملي موسوم است در اين مرحله كاربران از فرمهاي الكترونيكي استفاده مي كنند و از طريق اينترنت با مقامات دولتي براي انجام كارهاي خود تماس برقرار كرده و در خواستها و قرار ملاقاتهاي خود را به صورت Online تنظيم مي نمايند.مرحله چهارم به مرحله تراكنش موسوم است كه طي آن كاربران مي توانند پرداخت هزينه خدمات و يا انجام تبادلات مالي را از طريق شبكه و به صورت امن انجام دهند و بالاخره در مرحله آخر كه به مرحله يكپارچه موسوم است ، كليه فعاليتهاي دولتي به صورت يكپارچه بر روي شبكه اينترنت ارايه خواهد شد.
پياده سازي دولت الكترونيك
اكنون كه با ويژگيهاي دولت الكترونيك آشنا شديم به اين موضوع مي پردازيم كه چگونه مي توان يك دولت الكترونيك را عملي ساخت.بدون زير ساختهاي مخابراتي ، شبكه هاي كامپيوتري ، نيروي انساني متخصص و روشهاي مديريتي صحيح نمي توان دولت الكترونيك را به وجود آورد.در بعد فني دولت مي بايست زير بناهاي لازم براي ايجاد دولت الكترونيك را فراهم آورد و شبكه هاي اطلاع رساني و پايگاه هاي اطلاعاتي مورد نياز را ايجاد نمايد.از طرف ديگر بايستي در جامعه نيز پذيرش چنين تغييرات مهمي ممكن باشد . كه در اين مورد اخير بحث عوامل فرهنگي و مديريتي مطرح مي شود كه خود يكي از مهمترين بخشهاي سياستگذاري در زمينه دولت الكترونيك مي باشد. در يك مدت نسبتا كوتاه اينترنت تغييرات زيادي در جامعه و سازمانهاي دولتي ايجاد كرده است.از جمله در شيوه هاي ارائه اطلاعات از طرف آژانسهاي اطلاع رساني عمومي و نيز طريقه ارتباط سازمانهاي دولتي با يكديگر و مردم و نحوه ارايه خدمات به آنها تغييرات بسيار زيادي حاصل شده است . بارزترين مثال اين تحول را مي توان در به وجو آمدن سايتهاي وب دولتي مشاهده كرد.سازمانهاي دولتي از ادارات بزرگ مركزي گرفته تا ادارات كوچك در استانها و شهرهاي داراي وب ، جهت ارائه اطلاعات و خدمات مانند اطلاعاتي در مورد اقتصاد منطقه اي ، توريسم ، اطلاعات آماري و غيره به عموم مردم هستند.پست الكترونيك اين امكان را به شهروندان ميدهد كه بتوانند با نمايندگان خود ارتباط برقرار كنند.از اينترنت و ديگر شبكه هاي اطلاعاتي و كامپيوتري مي توان براي ارتباط بين سازمانهاي دولتي (G2G) نيز بهره برد .اما ايجاد دولت الكترونيكي تنها متكي بر شبكه اينترنت نيست و مي توان از انواع اينترانتها و يا اكسترانتها براي اين منظور استفاده كرد.
تعاريف و اصطلاحات دولت الكترونيك Egovernment : پیش شرطهای استقرار( قسمت دوم)
در گفتار پیشین تحت عنوان""تعاريف و اصطلاحات دولت الكترونيك E _ government : روابط جدید اجتماعی( قسمت اول) "" در باب تعاريف و اصطلاحات دولت الكترونيك Egovernment مفصل سخن گفتیم و قصد داریم در قسمت دوم و نهایی این گفتار بحثهای تکلمیلی را ارایه دهم
تعريف اصطلاح دولت الكترونيك Egovernment
دولت الكترونيك (E _ government) : دولت الكترونيك استفاده از فناوريهاي اطلاعاتي و ارتباطي به منظور ارائه خدمات دولتي به صورت به هنگام و مستقيم به شهروندان در 24 ساعته شبانه روز و هفت روز هفته مي باشد.دولت الكترونيك به افراد تسهيلات لازم جهت دسترسي مناسب به اطلاعات و خدمات دولتي و فرصتهاي گسترده تر براي مشاركت در فرايندها را ارائه مي نمايد.
مراحل تكامل دولت الكترونيك
در جريان گسترش كمي و كيفي سرويسهايي كه دولت الكترونيك به جامعه ارائه مي دهد ، دولت از مراحل مختلفي عبور مي كند كه مي توان آنها را به چهار مرحله تقسيم كرد :
1- به وجود آمدن وب سايتهاي دولتي كه شامل اطلاعاتي در مورد سازمانهاي مختلف دولتي مي باشند.
2- ايجاد سايتهاي دولتي كه شامل اطلاعات سازمانها در يك محيط تعاملي هستند.
3- ايجاد وب سايتهايي كه به سرويس گيرندگان اين اجازه را مي دهند كه بتوانند به اطلاعات شخصي مورد نياز خود دست يابند.
4-گسترش وب سايتها و شبكه هايي كه دائما به شهروندان خدمات مي دهند و شامل سازمانهاي بسيار زيادي هستند كه توسط اين شبكه به يكديگر متصل شده اند.
مراحل پيشرفت دولت الكترونيك
مراحل پيشرفت دولت الكترونيك و سرويسهاي ارائه شده در هر مرحله در شكل زير به نمايش در آمده است.
سازمان ملل نيز براي ارزيابي پيشرفت كشورها در برپايي دولت الكترونيك پنج مرحله را شناسايي نموده است اولين مرحله مرحله نوظهور مي باشد كه طي آن تعدادي وب سايت ساده و مستقل از هم توسط دستگاه هاي دولتي ايجاد مي شود كه بر روي آنها اطلاعاتي محدود و پايه اي گذاشته مي شود.در مرحله بعد كه به مرحله تكامل يافته موسوم است بر تعداد سايتهاي دولتي افزوده مي شود در اين مرحله اطلاعات غني تر و پويا هستند و تغييرات با تواتر بيشتري در سايتها اعمال ميشوند.مرحله سوم به مرحله تعاملي موسوم است در اين مرحله كاربران از فرمهاي الكترونيكي استفاده مي كنند و از طريق اينترنت با مقامات دولتي براي انجام كارهاي خود تماس برقرار كرده و در خواستها و قرار ملاقاتهاي خود را به صورت Online تنظيم مي نمايند.مرحله چهارم به مرحله تراكنش موسوم است كه طي آن كاربران مي توانند پرداخت هزينه خدمات و يا انجام تبادلات مالي را از طريق شبكه و به صورت امن انجام دهند و بالاخره در مرحله آخر كه به مرحله يكپارچه موسوم است ، كليه فعاليتهاي دولتي به صورت يكپارچه بر روي شبكه اينترنت ارايه خواهد شد.
پياده سازي دولت الكترونيك
اكنون كه با ويژگيهاي دولت الكترونيك آشنا شديم به اين موضوع مي پردازيم كه چگونه مي توان يك دولت الكترونيك را عملي ساخت.بدون زير ساختهاي مخابراتي ، شبكه هاي كامپيوتري ، نيروي انساني متخصص و روشهاي مديريتي صحيح نمي توان دولت الكترونيك را به وجود آورد.در بعد فني دولت مي بايست زير بناهاي لازم براي ايجاد دولت الكترونيك را فراهم آورد و شبكه هاي اطلاع رساني و پايگاه هاي اطلاعاتي مورد نياز را ايجاد نمايد.از طرف ديگر بايستي در جامعه نيز پذيرش چنين تغييرات مهمي ممكن باشد . كه در اين مورد اخير بحث عوامل فرهنگي و مديريتي مطرح مي شود كه خود يكي از مهمترين بخشهاي سياستگذاري در زمينه دولت الكترونيك مي باشد. در يك مدت نسبتا كوتاه اينترنت تغييرات زيادي در جامعه و سازمانهاي دولتي ايجاد كرده است.از جمله در شيوه هاي ارائه اطلاعات از طرف آژانسهاي اطلاع رساني عمومي و نيز طريقه ارتباط سازمانهاي دولتي با يكديگر و مردم و نحوه ارايه خدمات به آنها تغييرات بسيار زيادي حاصل شده است . بارزترين مثال اين تحول را مي توان در به وجو آمدن سايتهاي وب دولتي مشاهده كرد.سازمانهاي دولتي از ادارات بزرگ مركزي گرفته تا ادارات كوچك در استانها و شهرهاي داراي وب ، جهت ارائه اطلاعات و خدمات مانند اطلاعاتي در مورد اقتصاد منطقه اي ، توريسم ، اطلاعات آماري و غيره به عموم مردم هستند.پست الكترونيك اين امكان را به شهروندان ميدهد كه بتوانند با نمايندگان خود ارتباط برقرار كنند.از اينترنت و ديگر شبكه هاي اطلاعاتي و كامپيوتري مي توان براي ارتباط بين سازمانهاي دولتي (G2G) نيز بهره برد .اما ايجاد دولت الكترونيكي تنها متكي بر شبكه اينترنت نيست و مي توان از انواع اينترانتها و يا اكسترانتها براي اين منظور استفاده كرد.
پیش شرط یک دولت الکترونیک
بدون پايگاههاي داده دولت الكترونيك وجود خارجي نخواهد داشت . وجود اين پايگاهها براي سازمانهاي تجاري و آژانسهاي دولتي ضروري مي باشد.زيرا استفاده از پايگاه داده ها به همراه روشهاي اتوماسيون اداري باعث به وجود آمدن نظم و ترتيب خاصي در تبادلات تجا ري و روابط اداري بين اقشار و سازمانهاي مختلف مي گردد.پايگاه داده ها تنها توسط سازمانهاي دولتي جهت ارائه خدمات و كالا استفاده نمي شود بلكه كمپانيهاي ارائه دهنده خدمات كارت اعتباري ، بانكها و غيره نيز از اين پايگاه داده ها استفاده مي كنند. نرم افزار هاي واسطه اي كه رابط بين پايگاه داده و سرويس دهنده وب است ميان اقزار ناميده مي شود.به عنوان مثال يك بازديد كننده از يك سايت توسط مرور گر وب خود در خواست عملياتي با پايگاه داده مي نمايد. اين درخواست توسط سرويس دهنده وب به سرويس دهنده پايگاه داده ها در قالب يك كد فرستاده مي شود.بسته به در خواست متقاضي ، اين كد فرمان مي تواند باعث اضافه ، حذف ، به روز كردن و استخراج اطلاعات موجود در پايگاه داده شود.تبادل اطلاعات توسط يك شبكه موضوع جديدي براي دولتها نيست.ولي همواره آنچه براي دولتها بيش از هر چه اهميت داشته و دارد امنيت داده ها و حفظ حريم خصوصي شهروندان است.امنيت اطلاعاتي و ارتباطي را مي توان به دو نوع تقسيم بندي كرد:
امنيت تبادل اطلاعات :
لازم است رسانه هايي كه براي انتقال اطلاعات به كار مي روند ، قابل شنود نباشند.يك راه براي رسيدن به اين هدف ايجاد يك شبكه جداگانه است كه تمامي راه هاي ارتباطي آن به جز خطوط مورد اطمينان و ايمن بسته شده است.اما اين راه براي يك دولت الكترونيك انتخاب مناسبي نمي باشد.زيرا دولت الكترونيك اغلب روابط نزديكي با ديگر سارمانها دارد و ارتباطات گسترده براي چنين دولتي امري اجتناب ناپذير خواهد بود.لذا راهكارهاي بهتري مورد نياز مي باشد. ازطرفي پيچيدگي بيش از حد طرحهاي امنيتي باعث مي شود كه سازگاري سيستم براي سرويس دادن به سرويس گيرندگان مختلف كاهش يابد و همچنين گسترش سيستم و ارتقاي آن ، تا اندازه اي دشوار گردد. در نتيجه بايد به حالت بهينه اي بين امنيت و سازگاري و گسترش پذيري دست يافت . دولت بايد با آگاهي دادن به مردم آنها را از امن بودن سيستمها و زير ساختهاي اطلاعاتي مطمئن سازد.
رعايت حريم خصوصي:
بدين معني است كه اطلاعات شخصي كاربراني كه از سرويس اطلاعاتي استفاده مي كنند در اختيار افراد غير مجاز قرار نگيرد. به عبارت ديگر شهروندي كه از سرويسهاي دولتي استفاده مي كند بايد هنگاميكه اطلاعات شخصي خود را در اختيار دولت قرار مي دهد بايد اطمينان داشته باشد كه اين اطلاعات توسط افراد ديگر قابل دسترسي نيستند. دولت بايد اعتماد طرفهاي ذينفع در دولت الكترونيك را به منظور مشاركت در اين امر جلب نمايد و به آنان اطمينان دهد كه به خلوت خصوصي و امنيت آنها تعرضي صورت نخواهد گرفت ، لازمه اين امر آن است كه در ابتدا دولت قوانيني را براي حمايت از حريم خصوصي افراد به تصويب برساند. دولت در اين مورد بايد قوانيني را به تصويب برساند كه مثلا كودكان زير 13 سال بايد با اجازه والدين خويش اطلاعات خود را در اختيار اين شبكه ها قرار دهند و شبكه هايي كه اين مورد را نقض نمايند مورد باز خواست و جريمه قرار گيرند . در حال حاضر سيستمهاي امنيتي قابل قبولي براي دولت الكترونيك وجود ندارد تا اركان ديگر دولت الكترونيك بر مبناي آن بنا شوند و يكي از دلايلي كه در بسياري از كشورها هنوز دولت الكترونيك پيشرفته چنداني نداشته است عدم توانايي آنها در ايحاد امنيت مي باشد.
موانع گسترش دولت الكترونيك
ازميان موانع گسترش دولت الكترونيك مي توان به سه مورد اصلي اشاره كرد كه عبارتند از : فرهنگي ، سازماني و محدوديت منابع.
1-عوامل فرهنگي :
موقعيت كنوني :
بررسي دولتها و مطالعات اوليه آنها براي به اجرا در آوردن طرح دولت الكترونيك نشان داده است كه مشكل اصلي ايجاد و توسعه دولت الكترونيك ، تكنولوژي نيست ، بلكه مشكل اصلي در اين است كه آيا فرهنگ جامعه آمادگي پذيرش تغييرات بسيار زيادي كه ايجاد خواهد شد را دارد يا خير؟ اين تغييرات تاثير اصلي خود را بر كارمندان دولتي خواهد گذاشت. بررسيها نيز نشان مي دهد كه عده اي از كارمندان دولت با تغييرات سريع درنظام اداري مخالفند ، در حاليكه عده اي ديگر با آن موافق بوده و از آن استقبال مي كنند. براي راضي كردن عموم مردم نيز بايد جامعه را متقاعد كرد كه انتقال اطلاعات به قدر كافي امن است و حريم خصوصي افراد كاملا رعايت مي شود.
محيط فرهنگي مطلوب دولت الكترونيك :
در ساختار سازماني يك دولت الكترونيك ، كارمندان به جاي جلوگيري از خطر و ريسك در كارهاي اداري به مديريت ريسك مي پردازند. در چنين محيطي افراد به خلاقيت و نوآوري در كارهاي اداري تشويق مي شوند، همچنين در جامعه اطلاعاتي پيشرفته ، شهروندان و واحدهاي خصوصي به امنيت سيستم دولت الكترونيك اطمينان داشته و اكثر امور خود را از طريق آن انجام مي دهند.در چنين فضايي دولت نيز از خلاقيت و نوآوري حمايت مي كند.
راه رسيدن به محيط فرهنگي مطلوب :
پيش بيني مي شود در جامعه اي مثل جامعه آمريكا ، طي يك دوره تبديلي پنج ساله موقعيت فرهنگي مناسب براي پياده سازي دولت الكترونيك - چنانكه ذكر شد - فراهم شود . پيش از هر چيز عملي ساختن دولت الكترونيك به يك مديريت و راهبري بسيار كارامد نياز دارد.اين هيئت مديره تنها از متخصصين I T تشكيل نمي شود بلكه در اين هيئت افرادي با تخصصهاي اقتصاد ، مديريت و جامعه شناسي نيز حضور خواهند داشت. گام اصلي بعدي تنظيم يك برنامه همه جانبه براي ادامه عملي ساختن دولت الكترونيك است.
عوامل سازماني و اداري :
موقعيت كنوني سازمانها و ادارات :
در حال حاضر ، ادارات دولتي داراي روابط بين سازماني نيستند و اين به دليل فقدان يك شبكه الكترونيكي مناسب بين آنها مي باشد. مسئولين اين سازمانها نيز تنها به مديريت در حوزه درون سازماني عادت كرده اند و ارتباط بين سازمانهاي مختلف مي تواند مشكلاتي براي آنها ايجاد كند روش تصميم گيري بالا به پايين نيز عامل ديگري است كه به مشكلات مديريتي دامن زده است .
ساختاراداري مطلوب دولت الكترونيك :
در يك نظام دولتي الكترونيك، موانع و حصارهاي بين سازماني برداشته مي شود و دولت از يك نظام بسته و محتاط به يك نظام باز كه در آن نوآوري حرف اول را ميزند تبديل مي شود.
راه رسيدن به ساختار اداري مطلوب :
يكي از راههاي مؤثرمي تواند دادن پاداش به كارمندان و مديراني باشد كه بجا افتادن دولت الكترونيك در سازمان خود كمك مي كنند. حتي برخي دولتها ارگانهاي خاصي را جهت دنبال كردن اين موضوع تاسيس كرده اند. در همين حال به موازات اين فعاليتها ، متخصصين I T در حال ساختن زير بناي لازم براي مرتبط ساختن ارگانهاي مختلف به يكديگر خواهند بود.
كمبود منابع :
وضعيت حاضر :
همانطوريكه گفته شد در حال حاضر – در جوامع پيشرفته اي مثل ايالات متحده – كمبودي از لحاظ منابع تكنولوژيك احساس نمي شود.اما كمبود نيروي انساني متخصص چه از لحاظ فني و چه از نظر مديريتي يك مشكل عمده در راه سرعت بخشيدن به روند تغيير به دولت الكترونيك به شمار مي رود.از طرفي به دليل نو و بديع بودن اين موضوع در واقع مي توان گفت كه هيچ نيروي مديريتي با تجربه اي ، براي پياده سازي دولت الكترونيك در سطح جامعه وجود ندارد.
وضعيت مطلوب براي پياده سازي دولت الكترونيك :
يك موج جديد از افراد تحصيل كرده در فن آوري اطلاعات و مديريت وارد دولت مركزي خواهند شد.از طرفي بهتر است دولت تا حد امكان به وسيله آموزش و حقوق بيشتر به جذب افراد شايسته از بين كاركنان فعلي دولت اقدام كند ، زيرا اين افراد با ساختار دولتي و اداري آشنايي بيشتري دارند.
راه رسيدن به وضعيت مطلوب :
گرچه استخدام مديراني كه توانايي هاي گسترده اي در فن آوري اطلاعات دارند يك اقدام اساسي و اصولي محسوب مي شود اما آموزش مديران قديمي و استفاده از آنها اين مزيت را دارد كه اين افراد مي توانند در هزينه ها صرفه جويي كرده و اعتبارات مازاد را براي بهبود كيفيت زير ساختهاي تكنولوژيك دولت الكترونيك به كار گيرند.
این باب از گفتار در مورد دولت الکترونیک _ دولت مجازی به پایان رسید در مبحثی به طور مفصل در دوقسمت سعی نمودیم که تعاریف اولیه و بنیادین دولت الکترونیک را به چالش بکشانیم در ابتدا گفتار و سرآغاز بحث هم تاکید کردیم که یک تعریف از دولت الکترونیک مانند مفاهیم دیگر فن آوری اطلاعات ؛ براساس نظریه و تفکرات کارشناسان و اصحاب فکر متفاوت است ؛ در نتیجه تمام مباحث پیرامون هر تعریف ؛ نسبت بدان تعریف منحصر به فرد است ؛ سعی شد نسبت به تعاریف اولیه اعلام شده ؛ مبحث را دنبال کنیم در ادامه و گفتارهای آتی به صورت مجزا تعاریف دیگر از کارشناسان را خواهیم اورد.
از دوست مجازی امان که این گفتار غنی را برایمان ایمیل نموده اند صمیمانه تشکر می کنم کاش اسم و مشخصات فردی خویش را ارسال نموده بودند تا با نام خودشان این مقاله زیبا را درج می کردم
محقق: مهدی صادقی کارشناس فناوری اطلاعات
12/2/1386
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر