جستجوی این وبلاگ

دوشنبه، تیر ۱۱، ۱۳۸۶

آيا روبات ها جاي انسان را مي‌گيرند؟

سيد ايمان ضيابري - روباتها نماينده‌ها و عاملان مكانيكي، مجازي يا مصنوعي هستند كه معمولاً بر پايه‌ي سيستمهاي الكترومكانيكي طراحي مي‌شوند و به دليل حركات و ظاهرشان، اينطور وانمود مي‌كنند كه تصميم‌گيري و پيش‌بيني اتفاقات و شرايط مختلف را خود به تنهايي بر عهده دارند.واژه‌ي روبات مي‌تواند هم به ماشينهاي فيزيكي و مكانيكي اشاره داشته باشد و هم تداعي‌كننده‌ي عاملهاي نرم‌افزاري و مجازي باشد كه معروفترين آنها، Internet Bots هستند. با توجه به اينكه در حال حاضر بحثها و اختلاف سلايق علمي مختلفي در مورد تعريف روباتها وجود دارد، به طور عام و در حالت كلي مي‌توان ماشينهايي را روبات نام نهاد كه حداقل چند ويژگي از ويژگي‌هاي زير و نه لزوماً همه‌ي آنها را داشته باشند:1- طبيعي نيستند و با ابزارها و مواد مصنوعي ساخته شده‌اند2- مي‌توانند محيط اطراف خود را حس كنند3- مي‌توانند با اجسام و مواد محيط اطراف خود تعامل كنند و در آنها تغيير ايجاد نمايند4- درجاتي از هوش مصنوعي را دارند و مي‌توانند بر پايه‌ي رويه‌ها و تسلسلهايي كه قبلاً براي آنها برنامه‌ريزي و پيش‌بيني شده است، انتخابهاي هوشمندانه با توجه به شرايط موجود انجام دهند5- قابل برنامه‌ريزي و برنامه‌نويسي هستند6- با درجاتي از چرخش يا تغيير حالت، قادر به ايجاد دگرگوني در اشيا هستند7- مي‌توانند حركتهاي پيش‌بيني‌شده‌ي سريع و متناسب انجام دهندبراي مهندسان روباتيك، ظاهر و شمايل بيروني روباتها در درجه‌ي كمتري از اهميت نسبت به نحوه‌ي كنترل و برنامه‌ريزي آنها قرار دارد. هرچه قدر كه توانايي كنترل و پيش‌بيني اوضاع خاص بدون كمك عامل انساني توسط روباتها بالا برود، بيشتر مي‌توان آنها را يك روبات يا ماشين هوشمند با قابليتهاي اصلي و واقعي يك روبات نام نهاد. به عبارتي ميزان توانايي روباتيك يك دستگاه، به ميزان هوشمندي و قابليت تصميم‌گيري آن بستگي دارد بدون اينكه توسط انسان كنترل شود.همچنين براي بسياري از افراد عادي، اگر يك ماشين يا دستگاه الكترونيكي به لحاظ ظاهري شبيه به انسان باشد، به راحتي روبات خطاب مي‌شود. براي مثال يك ماشين ميل‌لينگ‌كاري CNC با وجود اينكه به لحاظ ظاهري شبيه به بازو و دست انسان است، اما قدرت انتخاب و تصميم‌گيري ندارد و به اشتباه روبات خطاب مي‌شود در حالي كه تنها يك ماشين ساده است.
تاريخچه‌ روباتهاسابقه و تاريخچه‌ي ايده‌ي ساخت انسانهاي مصنوعي كه بتوانند كارهاي روزانه‌ي افراد عادي را انجام دهند، به سده‌هايي دور و عصر افسانه‌ي كادموس برمي‌گردد. يعني قهرماني كه دندانهاي اژدها را در زمين كاشت و اين دندانها هنگام رشد، به سربازاني دلير تبديل شدند! يا پيگماليون، كوتوله‌ي افسانه‌يي آفريقايي كه توانست مجسمه‌ي گالاتا را به انسان زنده تبديل كند. در افسانه‌هاي يوناني، خداي تغييرشكل‌يافته‌ي فلزكاري يعني ولكان (هپاستيوس)، خدمتكاراني مكانيكي براي خود توليد كرد كه از طلاهاي منقوش و تراشيده‌شده به شكل ميزهاي سه‌پايه‌يي ساخته شده بودند و مي‌توانستند بر پايه‌ي قدرت و توانايي‌هاي مصنوعي خود حركت كنند.كيمياگر ايراني قرون وسطي يعني جابربن‌حيان كه بسياري از نظريات نوين استفاده شده در شيمي امروز نيز بر پايه‌ي افكار و ابتكارات او بنا شده‌اند، دستورالعملهايي براي ساخت مارها، عقربها و انسانهاي مصنوعي نوشت كه در "كتاب سنگها"ي وي مطرح شدند. در چين باستان نيز گزارشهاي كنجكاوانه و تحقيقاتي جالبي در متون شخصي به نام "لي زي" كه به قرن سوم قبل از ميلاد مسيح نوشته شدند به چشم مي‌خورد. يكي از اولين روباتهاي ساخته شده‌ي دنيا "كلپسيدرا" است كه تسيبيوس، فيزيكدان و مخترع يوناني آن را در سال 250 قبل از ميلاد اختراع كرد. اين ماشين، يك ساعت آبي بود كه بر اساس مكانيزم خاص طراحي‌شده بر پايه‌ي آب، مي‌توانست نقش تايمرهاي امروزي را بازي كند و فرد را از به پايان رسيدن يك بازه‌ي زماني مشخص، مطلع سازد. الجزري، مخترع عرب‌زباني كه در سال 1206 ميلادي درگذشت و دوره‌ي حكومت آرتيوكيدها را تجربه كرد، اقدام به ساخت لوازم آشپزخانه و سازهاي موسيقيايي نمود كه به كمك نيروي آب كار مي‌كردند. او همچنين نخستين روبات قابل برنامه‌ريزي انسان‌نما را در آخرين سال عمرش ساخت. اختراع او، يك قايق آبي بود كه در آن چهار نوازنده‌ي مصنوعي موسيقي براي مراسم و برنامه‌هاي جشن سلطنتي، آهنگ مي‌نواختند و حاضران را سرگرم مي‌كردند. يكي از اولين روباتهاي هوشمند شناخته‌شده در دنيا نيز توسط لئوناردو داوينچي ايتاليايي در اواسط سال 1495 ميلادي طرح‌ريزي و پرداخته شد كه بعدها متن و دستورالعمل كامل اجراي برنامه‌ي آنها در سال 1950 توسط دانشمندان كشف گرديد. طرح او شامل نوشته‌ها و نقاشي‌هايي بود كه يك شواليه‌ي مصنوعي را نشان مي‌داد. اين شواليه قادر به نشستن، برخاستن، حركت دادن دستها و سرش بود. از اولين روباتهاي اتوماتيك كه به آدم آهني معروف شدند، در سال 1738 توسط ژاك دو واكنسون فرانسوي اختراع شد. ساخته‌ي او يك اردك ماشيني بود كه مي‌توانست دانه‌هاي حبوبات را بخورد و هضم كند. اين اردك همينطور قادر بود بالهايش را به هم بزند و آنها را باز و بسته كند.اما اگر بخواهيم به صورت گذرا و مختصر، تاريخچه‌ي روباتهاي هوشمند را دنبال كنيم مي‌توانيم از قايق اسماعيل‌ابن رزاز الجزري عرب به عنوان نخستين روبات شبه‌ انسان نام ببريم. پس از شروع به كار طرح‌ريزي شواليه‌ي آهني لئوناردو داوينچي در سال 1495، و نيز اردك هوشمند دو واكنسون فرانسوي در تاريخچه‌ي ساخت روبات، به اتفاقات ديگري از جمله استعمال واژه‌ي روبات به شكل امروزي توسط كارل آپك اهل چكسلواكي در سال 1920 برمي‌خوريم. قبل از آن در سال 1898، نخستين روبات ارتباطي به وسيله‌ي نيكولا تسلا ساخته شد و در نمايشگاهي در باغ ميدان مديسون پرده‌برداري گرديد. واژه‌ي هوش مصنوعي نيز كه در حال حاضر يكي از بهترين رشته‌هاي دانشگاهي زيرمجموعه‌ي رياضيات است، براي نخستين بار در سال 1956 توسط ماروين مينسكي و جان مك‌كارتي استعمال گرديد.
مسووليت هاي امروزروباتها امروزه براي مقاصد و مصارف مختلفي به كار گرفته مي‌شوند. استفاده‌هاي اصلي از روباتها را در دو دسته‌ي اصلي مي‌توان جاي داد. كارهايي كه روباتها آنها را بهتر از انسانها انجام مي‌دهند. در چنين مواردي، روباتها باعث افزايش بهره‌وري، صحت و دقت انجام كار و پايداري نتيجه‌ مي‌شوند.دسته‌ي دوم، كارهايي هستند كه انسانها بهتر از روباتها انجام مي‌دهند اما نياز است كه براي دلايل و اهداف خاصي، انسان از فرآيند انجام كار حذف شود تا مكانيزاسيون به شكلي واقعي عملي گردد. در چنين مواردي، روباتها مي‌توانند ما را از انجام كارهاي سخت، خطرناك و طاقت‌فرسا بي‌نياز سازند.مشاغلي كه نياز به سرعت، دقت، اطمينان و ثبات دارند مي‌توانند به راحتي توسط يك روبات انجام شوند به صورتي كه نتيجه‌ي كار او با كيفيت‌تر از انسان باشد. براي مثال بسياري از كارهايي كه به صورت سنتي در كارخانجات با دست انجام مي‌شدند، حالا ديگر روباتيك شده‌اند. اين امر باعث مي‌شود تا بتوان قيمت نهايي محصولات را كاهش داد كه از مهمترين آنها مي‌توان خودروها و قطعات الكترونيك را نام برد. سابقه‌ي كار روباتها در كارخانجات به بيش از 50 سال مي‌رسد. در حال حاضر بيش از 800 هزار كارخانه در سراسر دنيا به روباتهايي مجهز هستند كه بخش عمده‌ي كارهاي دستي كارگران را با نيروي بازوهاي مكانيكي انجام مي‌دهند. 42 درصد كارخانجات سراسر ژاپن به طور كلي با روباتها فعاليت مي‌كنند در حالي كه كشورهاي اروپايي حدود 40 درصد كل كارخانه‌ها و كارگاههاي صنعتي خود را با روباتها مديريت مي‌كنند. اين رقم براي ايالات متحده به 18 درصد مي‌رسد.كارخانه‌هاي توليد اتوموبيل، بهترين نمونه‌هاي اتوماسيون كارخانه‌يي هستند. جايي كه در چند دهه‌ي گذشته، راهبري فعاليتهاي صنعتي يكي از سودآورترين مشاغل دنيا يعني توليد خودرو و اتوموبيل به طور كلي به روباتها سپرده شده است. گفته مي‌شود در كارخانجات توليد اتوموبيل دنيا، هر يك روبات در خطوط توليدي، به ازاي ده نفر انسان، كار مي‌كند. اما در مورد كارهايي كه قابليت دستي انسانها براي انجام آنها، بهتر و كارآمدتر است، براي دلايل خاصي، استفاده‌ي از ماشينها و روباتها ترجيح داده مي‌شود. اين كارها مي‌توانند براي انسانها زيان‌آور، سخت، خسته‌كننده، دشوار و حتي خطرناك باشند. از جمله‌ي آنها مي‌توان به نگهداري و نظافت حيوانات خانگي اشاره كرد. اين كار در حال حاضر توسط بسياري از خانواده‌ها به روباتها سپرده شده است. جست‌وجو و كاوش در درون آتش‌فشانها نيز از اين جمله است.
روبات ها براي ما چه كار مي‌كنند؟بسته‌بندي: روباتهاي صنعتي در حال حاضر به طور گسترده براي حمل و نقل و بسته‌بندي محصولات مختلف توليدي كارخانجات استفاده مي‌شوند. براي مثال دريافت بسته‌هاي آب معدني از انتهاي كمربند انتقال آب در يك خط توليدي، جاسازي آنها درون بسته‌هاي پلاستيكي ضخيم و فشرده و انتقال دادن به محلي براي جمع‌آوري همه‌ي بسته‌ها بدون كوچكترين دخالت انساني از جمله‌ي اين كاربردهاست. روباتها و مصارف خانگي: قيمتشان كاهش پيدا مي‌كند، كارايي و قدرت محاسباتي‌شان بالا مي‌رود و آنها را به ماشينهايي توانا و هوشمند براي وظايف پيش‌پاافتاده و دردسرساز داخل خانه تبديل مي‌كند. اين يعني هنر روباتها در محيط خانه. پاك كردن كيسه‌هاي جاروبرقي، شست‌وشو و جارو زدن زمينها، رنگ‌آميزي ديوارها و هرس كردن چمن‌هاي اضافي و علفهاي هرز از جمله‌ي اين كارها هستند. در سال 2006 بنا بر آمارهاي اعلام شده، روباتهاي خانگي پرفروش‌ترين روباتهاي دنيا بوده‌اند.تله‌روباتها: زماني كه يك شخص نمي‌تواند در محل انجام كاري مشخص حاضر شود به دليل اينكه آن كار خطرناك است، يا براي انجامش بايد مسافت زيادي طي شود، تله‌روباتها قابل استفاده هستند.تله‌روباتها بيش از آنكه دستگاههايي برنامه‌ريزي شده باشند كه يك فرآيند و پروسه‌ي مشخص و متوالي را دنبال مي‌كنند، توسط يك كاربر (انسان) هدايت و كنترل مي‌شوند. يك روبات جراح مي‌تواند بدون دخالت مستقيم پزشك، در ابعادي بزرگ، عمل جراحي را براي متخصص شبيه‌سازي كند و در مقياسي كوچك و نانوسلولي، به داخل بدن بيمار برود و وظايفي پيش‌بيني‌نشده را به انجام برساند.روباتهاي نظامي: روباتهاي نظامي كه نوعي از تله‌روباتها هستند، با سرعتي روزافزون توسط ارتشها و قدرتهاي نظامي دنيا به كار گرفته مي‌شوند. اين روباتها مي‌توانند در مسافتهايي طولاني مديريت و كنترل شوند و به جست‌وجو و كاوش عوارض طبيعي و انساني و حتي آتش گشودن بر مقصدهاي مشخص بپردازند بدون اينكه در آنها حتي يك سرباز ساده نيز به عنوان راننده‌ يا اپراتور حضور داشته باشد. در جنگهاي پنج سال اخير آمريكا با عراق و افغانستان، صدها نمونه از اين روباتها استفاده شدند.روباتهاي محافظ: جمعيت بسياري از كشورهاي صنعتي دنيا مانند ژاپن در حال حاضر رو به پيري مي‌رود. اين يعني جمعيت افراد سالخورده‌يي كه بايد از آنها محافظت شود تا يك زندگي آرام و سالم را سپري كنند، رو به افزايش است. حالا كه افراد جوان براي محافظت و نگهداري از جمعيت سالمند رو به افزايش، بسيار كم‌تعداد و ناتوان هستند، از روباتهاي پرستار استفاده مي‌شود!
روباتها و مرگ انسانهاروبرت ويليامز، يكي از نخستين كساني بود كه توسط يك روبات كشته شد! او كارمند شركت اتوموبيل‌سازي فورد بود. يك دادگاه رسمي در آمريكا، رييس وقت اين شركت را به پرداخت 10 ميليون دلار به خانواده‌ي آن مرد محكوم كرد. اما كنجي اوراداي ژاپني، نمونه‌ي معروفتري از كشته‌شدگان هنگام كار با يك روبات است. او در سال 1981 زماني كه 31 ساله بود و در شركت كشاورزي كاوازاكي كار مي‌كرد كشته شد. اورادا، يك مهندس الكترونيك بود و داشت روي يك روبات شكسته كار مي‌كرد كه پس از تعمير آن، موفق نشد به طور كامل و درست خاموشش كند. اين روبات پس از روشن شدن، مهندس تعميركار را يك بسته‌‌ي برنج تصور كرد و آن را داخل دهانه‌ي يك بيل مكانيكي قرار داد و بيل مكانيكي در حال كار كردن نيز مرد را از بين برد. روباتها نيز مانند همه‌ي توليدات و دستاوردهاي بشري، ضمن اينكه عوايد و منافع بسياري را با خود همراه مي‌آورند، اما مي‌توانند مضرات و خساراتي نيز به وجود بياورند. در حال حاضر، مهندسان ژاپني مشغول كار كردن بر روي نسل جديد روباتهايي هستند كه قدرت توليد نسل را داشته باشند. مطمئناً توليد اين روباتها، هرچند انقلابي در صنعت توليد روبات و ماشينهاي صنعتي به وجود مي‌آورد، اما تاثيراتي غيرقابل پيش‌بيني بر روي آينده‌ي انسانها و حتي بنيان خانواده خواهد داشت. مطمئناً تا زماني كه كشور ما به جرگه‌ي كشورهاي صنعتي گروه 8 نپيوندد، نخواهد توانست از امكانات و تسهيلات بين‌المللي براي نوآوريهاي جديد و نيز وارد كردن نسل جديد روباتها به داخل كشور استفاده كند و مطمئمناً از عوارض معدودي كه كار با اين ماشينهاي هوشمند دربر خواهند داشت، دور خواهد بود. اما اينكه مزايا و امكانات يك روبات خانگي يا صنعتي تا چه حد مي‌تواند به دگرگون كردن اقتصاد و صنعت كمك كند، بحثي متفاوت است و نياز دارد تا براي رسيدن به نتايج و فوايد آن، يك سرمايه‌گذاري و تجديد نظر اساسي اتفاق بيفتد.

هیچ نظری موجود نیست: