تاثير فناوري اطلاعات و ارتباطات بر مديريت شهري
مهدي صادقي
1- مقدمه
امروزه اهميت فناوري اطلاعات[1] به منظور افزايش سرعت و دقت فعاليت‌هاي مختلف سازمانها و در نتيجه بالا بردن بهره‌وري آنها به روشني مشخص شده است. خصوصاً سازمان‌هايي كه بخشهاي مختلف آن در مناطق جغرافيايي پراكنده و دور از يكديگر قرار گرفته‌اند و يا موسساتي كه موظف به انجام كارهاي متنوع و متعدد هستند، بسياري از مشكلات خود را از طريق اين فناوري رفع مي‌كنند.
انقلاب اطلاعاتي[2] يكي از اصطلاحاتي است كه با رشد فناوري‌هاي اطلاعاتي در كنار انقلاب صنعتي مفهوم پيدا كرده است. همانگونه كه در اثر انقلاب صنعتي، مجموعه‌اي از كارخانه‌ها، ابزار و ماشين‌آلات، اتومبيل‌ها و غيره به كمك انسان آمدند و بسياري از كارهاي بدني او را بر عهده گرفتند، انواع محصولات فناوري‌هاي اطلاعات نيز شامل سخت‌افزارها و نرم‌افزارهاي كامپيوتري، شبكه‌هاي مخابراتي، سيستمهاي ماهواره و غيره براي كمك به آن دسته از مسايل انسان كه با اطلاعات سروكار دارند، بوجود آمده و توسعه يافتند. كاربردهاي اين فناوري‌ها شامل انواع محاسبات و پردازش‌هاي روزمرّه، تجارت، اطلاع‌رساني، مسايل علمي، مديريت، ارتباط مستقيم از راه دور و غيره مي‌باشد.
آنچه كه مسلم است فناوري اطلاعات به منزلة يك سلاح و ابزار جديد براي فعاليت در جهان معاصر محسوب مي‌شود كه عدم استفاده از آن انزواي كشور و در نهايت حذف شدن از جامعة جهاني را به دنبال خواهد داشت.
تجارب گوناگون سازمانهاي مختلف در سطح دنيا نشان مي‌دهد كه فناوري اطلاعات به راحتي بسياري از مشكلات سيستمهاي اطلاعاتي را رفع مي‌كند. فناوري اطلاعات قابليت‌هاي زيادي در رفع مشكلات سازمانها دارد. به عنوان نمونه به چند مورد از مزاياي فناوري اطلاعات اشاره مي‌شود.
· افزايش سرعت
محاسبه و پردازش سريع اطلاعات و انتقال فوري آن، زمان انجام كار را كاهش و در نتيجه بهره‌وري را افزايش مي‌دهد. فناوري اطلاعات امكان جستجو و دستيابي سريع به اطلاعات را نيز فراهم مي‌كند.
· افزايش دقت
در مشاغل مبتني بر انسان دقت انجام كار متغير است؛ درحاليكه فناوري اطلاعات دقتي بالا و ثابت را تامين و تضمين مي‌كند. در انواع فعاليت‌هاي پردازشي و محاسباتي دقت كامپيوتر به مراتب بيشتر از انسان است.
· كاهش اندازة فيزيكي مخازن اطلاعات
با توسعة فناوري اطلاعات و بكارگيري آن ديگر لزومي به حمل و نگهداري حجم زيادي از كتاب‌هاي مرجع تخصصي وجود ندارد. به راحتي مي‌توان در هر ديسك فشرده اطلاعات چندين كتاب و كتابخانه را ذخيره نمود.
· كاهش فساد اداري
استفاده از فناوري اطلاعات شفافيت در انجام كارها را افزايش مي‌دهد و بسياري از واسطه‌ها را حذف مي‌كند. اين دو مزيت كليدي منجر به رفع برخي از فسادهاي اداري خصوصاً در سطوح پايين مي‌شوند.
· ايجاد امكان كار تمام وقت
به كمك فناوري اطلاعات بسياري از استعلام‌ها و مراجعات افراد و غيره از طريق شبكه‌هاي كامپيوتري و به صورت خودكار انجام مي‌گيرد. بنابر اين مي‌توان به صورت 24ساعت در شبانه روز و 7 روز در هفته از آن بهره گرفت.
· ايجاد امكان همكاري از راه دور
مخابرات، تلفن، تله كنفرانس، ويدئو كنفرانس و همچنين سيستمهاي همكاري مشترك، EDI و غيره نمونه‌هايي از كاربردهاي فناوري اطلاعات در اين زمينه هستند.
· كاهش هزينه‌هاي سيستم يا سازمان
با توجه به موارد فوق به خصوص افزايش سرعت كه باعث انجام تعداد كار بيشتر مي‌شود و انجام كار تمام‌وقت، بهره‌وري سيستم افزايش مي‌يابد و در نتيجه باعث كاهش مقدار زيادي از هزينه‌ها مي‌گردد.
از آنجا كه يك جامعه شهري تركيبي است از مردم و محيطي مركب از سازمانها، ادارات و مراكز خدماتي كه به طور مداوم و مستمر با يكديگر در حال تعامل هستند. در كلان‌شهرهايي نظير تهران حجم اين تعاملات چنان زياد است كه ميزان كارايي آنها تاثير چشمگيري در كيفيت زندگي روزمره مردم دارد. لذا با توجه به قابليت‌هاي ذكر شده در مورد فناوري اطلاعات، به نظر مي رسد به كمك اين فناوري بتوان گام‌هاي مثبت زيادي در جهت دست يافتن به اهداف و چشم‌اندازي‌هاي يك جامعه شهري نيز برداشت.
درادامه اين مطلب سعي خواهيم كرد ابتدا به چند مورد از چشماندازهاي قابل تصور براي شهر تهران اشاره نموده و سپس به بررسي چند مورد از راهكارهاي مبتني بر فناوري اطلاعات براي دست يافتن به اين چشماندازها بپردازيم.
2- چشماندازها
اگر چه هر بخش از يك جامعه شهري درگير مشكلات و مسائل خاص خود مي‌باشد برخي از اين مسائل هستند كه تقريبا ميان همه اقشار مشترك بوده و حل شدن آنها آرزوي همه شهروندان مي‌باشد. براي دست‌اندركاران امور شهري ترسيم چشم‌اندازي از شهر كه فاقد چنين معضلاتي باشد، مي‌تواند در روشن شدن راه‌هايي كه بايد در مسير توسعه و پيشرفت طي شود بسيار موثر واقع شود.
در ابرشهر تهران نيز بي‌شك چنين چشم‌اندازي قابل طرح است. از جمله مهمترين شرايطي كه بايد در اين چشم انداز لحاظ شوند مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
رفع آلودگي هوا : معضل هواي آلوده يكي از مهمترين مسائلي است كه گريبانگير محيط زندگي شهري تهران مي‌باشد و سلامتي شهروندان تهراني را به طور جدي تهديد مي‌كند. لذا بايد به هر شكل ممكن در حل آن كوشيد.
حذف انتظار و صف: كاهش زمان انتظار شهروندان براي دريافت خدمات و كاهش ميزان وقت تلف شده در صفهاي متعدد شهري موجب افزايش عمر مفيد شهروندان و افزايش ميزان بهره‌وري از زمان مي‌گردد كه خود نتايج مفيد فراواني در پي خواهد داشت. از اين رو ناچيز بودن انتظار و صف مي‌تواند يكي از خصيصه‌هاي يك ساختار شهري مطلوب محسوب گردد.
3- برخي راهبردهاي كليدي
اگرچه شيوه‌هاي متعددي براي حل مشكلات شهري وجود دارد يكي از معمول‌ترين روشها كه در سراسر دنيا موجب تحولات مثبت چشمگيري شده است، استفاده از فن‌آوري اطلاعات مي‌باشد. استفاده از اين فناوري به منظور دستيابي به چشماندازهاي شهري مي‌تواند در چندين زمينه انجام پذيرد كه هر يك از آنها بخشي از مشكلات موجود را حل خواهد كرد. در اينجا به بررسي تعدادي از استراتژي‌هاي مبتني بر فناوري اطلاعات به منظور دست يافتن به چشماندازهاي شهري تهران مي‌پردازيم.
3-1- توسعه زيرساختهاي فني و ارتباطي
نخستين گام در اجراي هر سياست توسعه فناوري اطلاعات مهيا كردن بسترهاي ارتباطي لازم مي‌باشد، چرا كه اساس فناوري اطلاعات بر امكان دسترسي آسان به منابع اطلاعاتي مورد نياز در هر زمان و مكان استوار مي‌باشد و اين مهم هرگز بدون زيرساختهاي فني و ارتباطي ميسر نمي‌شود.
3-2- آموزش و فرهنگ سازي
از آنجا كه هنوز جامعه ما تا حد زيادي با شيوه‌هاي به كارگيري فناوري اطلاعات و تاثيرات آن بر جنبه‌هاي زندگي روزمره ناآشناست بي شك بايد به منظور گسترش فرهنگ استفاده از اين فناوري دست به كار فرهنگ‌سازي و آموزش شد كه اگر چه فناوري اطلاعات ابزار توانمند براي ارتقاي كيفيت زندگي مردم محسوب مي‌شود تا زماني كه طرز تفكر، رفتار و شيوه زيستن مردم به شكلي سازگار با كاربرد اين فناوري درنيايد نبايد انتظار داشت كه در سطح رفاه جامعه تغييري حاصل شود.
3-3- توسعه تجارت الكترونيك به كمك ايجاد ترويج پول و تعاملات اقتصادي الكترونيكي
در بسياري از كشورهاي مترقي دنيا استفاده از پول الكترونيكي كاملاً مرسوم شده است چرا كه نتايج فراواني را به همراه دارد. ازجمله :
· تسهيل و تسريع در خدمت‌رساني به مشتريان بانكها
· فراهم آوردن امكان نظارت و بازرسي دقيق سيستم بانكي
· تسهيل در تعاملات اقتصادي خصوصي
· امكان انجام معاملات به صورت الكترونيكي و از راه دور
3-4- توسعه ثبت الكترونيكي ز طريق ايجاد و اعتبار دادن به مدارك الكترونيكي
درصورتي كه اسناد الكترونيكي از لحاظ حقوقي داراي اعتبار تلقي شوند امكان استفاده از IT در بسياري از زمينه‌ها فراهم مي‌آيد كه در ادامه به چند نمونه از اين زمينه‌ها و نتايج حاصله از بكارگيري IT اشاره مي‌كنيم.
· حوزه ثبت احوال و تامين اجتماعي : امكان صدور شناسنامه الكترونيكي، تشكيل پرونده الكترونيكي سوابق فردي (ازقبيل سوابق بهداشتي، تحصيلي، شغلي و ...) در بدو تولد افراد به شكلي كه در سراسر عمر اشخاص اين سوابق و مدارك درصورت نياز مورد رجوع و استفاده قرار گيرد. اين امر منجر به افزايش سرعت و دقت گردش كار، كاهش هزينه نگهداري سوابق، امكان جمع‌آوري اطلاعات آماري و ... مي‌شود.
· حوزه روالهاي كاري اداراي : تشكيل پرونده‌هاي كاري الكترونيك و گردش كار مبتني بر اطلاعات الكترونيكي، باعث كاهش چشمگير زمان ارائه خدمات به ارباب رجوع، كاهش ميزان وقوع اشتباه، تسهيل در نگهداري و بايگاني، امكان كار از راه دور كارمندان، امكان دسترسي الكترونيك اربابرجوع به وضعيت فعلي پرونده‌هاي كاري و ... مي‌شود.
· حوزه نهادها و سازمانهاي نظارتي : بازرسي مي‌شود. شفاف شدن سيستمهاي اداري وكاهش امكان تخلف از نتايج دسترسي آسان و به موقع به اطلاعات است.
· حوزه بخشهاي مديريتي: به علت فراهم آمدن امكان جمع‌آوري سريع اطلاعات آماري و انجام تحليلهاي مديريتي، استفاده از اطلاعات الكترونيكي همواره بر كارآيي بخشهاي برنامه‌ريزي و مديريت مي‌افزايد.
· حوزه سيستمهاي اطلاع‌رساني : يكي از نتايج بلافصل استفاده از اطلاعات الكترونيكي، امكان اطلاع‌رساني الكترونيك است كه علاوه بر كم هزينه بودن، اطلاعات دقيق و به روز را در هر زمان و هر مكان در اختيار مي‌گذارد.
چنانچه نتايج فوق را مرور كنيم روشن مي‌شود كه افزايش سرعت و دقت خدمات‌رساني و امكان نظارت و امكان اطلاع‌رساني دقيق و فراگير، نتايج عمده‌اي هستند كه از اجراي IT به دست مي‌آيند. اين نتايج باعث كاهش ميزان هدر رفتن وقت، كاهش زمان انتظار براي دريافت خدمات، كاهش ترددهاي شهري و افزايش شفافيت اداري خواهد شد كه از عمده‌ترين نيازهاي هر شهري هستند.
3-5- توسعه حقوقي
با استقرار نظامي مبتني بر فناوري اطلاعات در سطح جامعه شهري بي شك نياز به ايجاد ساختارهاي قانوني به منظور برقراري انضباط لازم در كاربردهاي فناوري اطلاعات احساس خواهد شد. توسعه قوانين حقوقي و امكان پيگيري جرائم اطلاعاتي، برقراري امنيت اطلاعاتي، ايجاد سازوكار مناسب براي پيگيري تخلفات اداري و بسياري موارد از اين دست نكاتي هستند كه همگام با توسعه زيرساختها و كاربردهاي فناوري اطلاعات بايد بدان پرداخته شود و بدون آنها استفاده از اين فناوري ممكن نخواهد شد.
فناوري اطلاعات ، روان‌شدن خدمات و كاهش معضلات اداري
چه عواملي شرايط را براي رشوه‌خواري در دستگاه‌ها و سازمانهاي دولتي و حاكميتي از قبيل قوه قضائيه، شهرداري‌ها، وزارتخانه‌ها و ... ، فراهم مي‌كند؟
فعاليت كليه اين دستگاه‌ها از دو مؤلفه ارباب رجوع و سازمان تشكيل شده‌است. رشوه‌دهنده همواره در طرف ارباب رجوع و رشوه‌گيرنده در طرف سازمان قرار دارد. ضمن اينكه عمده فعاليت كليه سازمانها ماهيت اطلاعاتي دارد و شامل دريافت اطلاعات، مشخصات و درخواست‌ها، ثبت اطلاعات، تصميم‌گيري، صدور مجوز و جابجايي اطلاعات است. براي مثال در قوه قضائيه درخواست‌ها و شكايات وارد سيستم شده، در پرونده‌هايي ثبت مي‌شود، در نوبت قرار مي‌گيرد و پس از مدتي توسط قاضي بررسي و پردازش شده و در نهايت حكم صادر و ابلاغ مي‌گردد. در همه اين مراحل اطلاعات مؤلفه اصلي است و بنابراين نقش و جايگاه فناوري اطلاعات و ارتباطات در اصلاح بخش دولتي بسيار برجسته است.
چه عواملي باعث مي‌شود اربابرجوع رشوه بدهد؟
الف - عواملي كه ناشي از زياده‌خواهي طرف ارباب رجوع است. براي مثال مي‌خواهد حقي به نفع او پايمال شود يا مجوزي را بگيرد كه صلاحيت آن را ندارد و ....
ب- عواملي كه ناشي از زياده‌خواهي و ناهنجاري در طرف سازمان است. براي مثال براي حق طبيعي اربابرجوع، يك كار ساده را آنقدر پيچيده و طولاني نموده كه اربابرجوع براي احقاق حق خود حتي راضي به رشوه‌دادن هم مي‌شود.
براي مقابله با هردو مورد، اين سازمان است كه بايستي مورد بازنگري و اصلاح قرار گيرد. اگر در سازمان فرآيند انجام كارها آسان و روان باشد و اربابرجوع حق خود را به راحتي بدست آورد، مورد "ب" ديگر مصداقي ندارد. به صورت برعكس اگر در سازماني امكان انجام فوري كار و تقاضاي اربابرجوع وجود داشته باشد ولي به روز بعد موكول شود، يا برخي از گيشه‌ها بسته و در ساير گيشه‌ها بي‌خودي صف تشكيل شود يا به اربابرجوع بي‌احترامي شود، يا براي انجام يك كار ساده امضاي چند نفر لازم باشد و در مجموع خدمات سازمان روان نباشد، رفتار اين سازمان مشكوك خواهد بود.
بخشي از روان‌سازي خدمات به اصلاحات ساختاري و فرآيندي مربوط مي‌شود و بخشي به نيروي انساني ربط دارد. بنابراين استفاده صحيح و گسترده از فناوري اطلاعات و ارتباطات براي خدمات به مردم مي‌تواند باعث روان‌شدن خدمات وكاهش تأثير عوامل انساني بر كيفيت و كميت خدمات به اربابرجوع گرديده و بسياري از مشكلات را مرتفع سازد.
از سوي ديگر فناوري اطلاعات و ارتباطات ذاتا باعث ايجاد شفافيت شده كه در اين صورت مورد (الف) نيز مصداقي پيدا نخواهد كرد. آگاهي شهروندان از حق خود و وضعيت انجام كارشان نيز از نتايج توسعة فناوري اطلاعات و ارتباطات است.
به صورت خلاصه از طريق توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات :
1- شهروندان و اربابرجوع از حقوق خود مطلع شده و سطح انتظارات خود را با آن تنظيم مي‌كنند.
2- خدمات سريعتر، روانتر، آسانتر و ارزانتر و بدون تبعيض ارائه مي‌شود.
3- با يكپارچه‌سازي خدمات كه استراتژي توسعه دولت الكترونيك برخي از كشورها بوده‌است، تعداد مراجعات اربابرجوع نيز كاهش مي‌يابد.
4- خدمات به صورت شفاف ارائه مي‌شوند و شرايط براي نظارت بهتر فراهم مي‌گردد.
بعنوان مثال مي‌توان به سيستم قضايي صربستان اشاره كرد كه ...
علي‌‌رغم همه اين حرف‌ها آنچه كه در عمل مشاهده مي‌كنيم، اين است كه مشكلات كشور و سازمانها از اين جنس هستند و عمدتا ماهيت اطلاعاتي و ارتباطاتي دارند، ولي برنامه توسعه فناوري اطلاعات مستقلا مسير خودش را مي‌پيمايد و باعث افزايش كامپيوترها و سخت‌افزارها، آموزش كامپيوتر تعدادي از كارمندان دولتي و حداكثر ايجاد وب‌سايت‌هاي بي‌هدف مي‌گردد.
http://www.roswell-online.com/shopping/growth.htm
www.idc.com,
[1] Information Technology
[2] Information Revolution
مهدي صادقي
1- مقدمه
امروزه اهميت فناوري اطلاعات[1] به منظور افزايش سرعت و دقت فعاليت‌هاي مختلف سازمانها و در نتيجه بالا بردن بهره‌وري آنها به روشني مشخص شده است. خصوصاً سازمان‌هايي كه بخشهاي مختلف آن در مناطق جغرافيايي پراكنده و دور از يكديگر قرار گرفته‌اند و يا موسساتي كه موظف به انجام كارهاي متنوع و متعدد هستند، بسياري از مشكلات خود را از طريق اين فناوري رفع مي‌كنند.
انقلاب اطلاعاتي[2] يكي از اصطلاحاتي است كه با رشد فناوري‌هاي اطلاعاتي در كنار انقلاب صنعتي مفهوم پيدا كرده است. همانگونه كه در اثر انقلاب صنعتي، مجموعه‌اي از كارخانه‌ها، ابزار و ماشين‌آلات، اتومبيل‌ها و غيره به كمك انسان آمدند و بسياري از كارهاي بدني او را بر عهده گرفتند، انواع محصولات فناوري‌هاي اطلاعات نيز شامل سخت‌افزارها و نرم‌افزارهاي كامپيوتري، شبكه‌هاي مخابراتي، سيستمهاي ماهواره و غيره براي كمك به آن دسته از مسايل انسان كه با اطلاعات سروكار دارند، بوجود آمده و توسعه يافتند. كاربردهاي اين فناوري‌ها شامل انواع محاسبات و پردازش‌هاي روزمرّه، تجارت، اطلاع‌رساني، مسايل علمي، مديريت، ارتباط مستقيم از راه دور و غيره مي‌باشد.
آنچه كه مسلم است فناوري اطلاعات به منزلة يك سلاح و ابزار جديد براي فعاليت در جهان معاصر محسوب مي‌شود كه عدم استفاده از آن انزواي كشور و در نهايت حذف شدن از جامعة جهاني را به دنبال خواهد داشت.
تجارب گوناگون سازمانهاي مختلف در سطح دنيا نشان مي‌دهد كه فناوري اطلاعات به راحتي بسياري از مشكلات سيستمهاي اطلاعاتي را رفع مي‌كند. فناوري اطلاعات قابليت‌هاي زيادي در رفع مشكلات سازمانها دارد. به عنوان نمونه به چند مورد از مزاياي فناوري اطلاعات اشاره مي‌شود.
· افزايش سرعت
محاسبه و پردازش سريع اطلاعات و انتقال فوري آن، زمان انجام كار را كاهش و در نتيجه بهره‌وري را افزايش مي‌دهد. فناوري اطلاعات امكان جستجو و دستيابي سريع به اطلاعات را نيز فراهم مي‌كند.
· افزايش دقت
در مشاغل مبتني بر انسان دقت انجام كار متغير است؛ درحاليكه فناوري اطلاعات دقتي بالا و ثابت را تامين و تضمين مي‌كند. در انواع فعاليت‌هاي پردازشي و محاسباتي دقت كامپيوتر به مراتب بيشتر از انسان است.
· كاهش اندازة فيزيكي مخازن اطلاعات
با توسعة فناوري اطلاعات و بكارگيري آن ديگر لزومي به حمل و نگهداري حجم زيادي از كتاب‌هاي مرجع تخصصي وجود ندارد. به راحتي مي‌توان در هر ديسك فشرده اطلاعات چندين كتاب و كتابخانه را ذخيره نمود.
· كاهش فساد اداري
استفاده از فناوري اطلاعات شفافيت در انجام كارها را افزايش مي‌دهد و بسياري از واسطه‌ها را حذف مي‌كند. اين دو مزيت كليدي منجر به رفع برخي از فسادهاي اداري خصوصاً در سطوح پايين مي‌شوند.
· ايجاد امكان كار تمام وقت
به كمك فناوري اطلاعات بسياري از استعلام‌ها و مراجعات افراد و غيره از طريق شبكه‌هاي كامپيوتري و به صورت خودكار انجام مي‌گيرد. بنابر اين مي‌توان به صورت 24ساعت در شبانه روز و 7 روز در هفته از آن بهره گرفت.
· ايجاد امكان همكاري از راه دور
مخابرات، تلفن، تله كنفرانس، ويدئو كنفرانس و همچنين سيستمهاي همكاري مشترك، EDI و غيره نمونه‌هايي از كاربردهاي فناوري اطلاعات در اين زمينه هستند.
· كاهش هزينه‌هاي سيستم يا سازمان
با توجه به موارد فوق به خصوص افزايش سرعت كه باعث انجام تعداد كار بيشتر مي‌شود و انجام كار تمام‌وقت، بهره‌وري سيستم افزايش مي‌يابد و در نتيجه باعث كاهش مقدار زيادي از هزينه‌ها مي‌گردد.
از آنجا كه يك جامعه شهري تركيبي است از مردم و محيطي مركب از سازمانها، ادارات و مراكز خدماتي كه به طور مداوم و مستمر با يكديگر در حال تعامل هستند. در كلان‌شهرهايي نظير تهران حجم اين تعاملات چنان زياد است كه ميزان كارايي آنها تاثير چشمگيري در كيفيت زندگي روزمره مردم دارد. لذا با توجه به قابليت‌هاي ذكر شده در مورد فناوري اطلاعات، به نظر مي رسد به كمك اين فناوري بتوان گام‌هاي مثبت زيادي در جهت دست يافتن به اهداف و چشم‌اندازي‌هاي يك جامعه شهري نيز برداشت.
درادامه اين مطلب سعي خواهيم كرد ابتدا به چند مورد از چشماندازهاي قابل تصور براي شهر تهران اشاره نموده و سپس به بررسي چند مورد از راهكارهاي مبتني بر فناوري اطلاعات براي دست يافتن به اين چشماندازها بپردازيم.
2- چشماندازها
اگر چه هر بخش از يك جامعه شهري درگير مشكلات و مسائل خاص خود مي‌باشد برخي از اين مسائل هستند كه تقريبا ميان همه اقشار مشترك بوده و حل شدن آنها آرزوي همه شهروندان مي‌باشد. براي دست‌اندركاران امور شهري ترسيم چشم‌اندازي از شهر كه فاقد چنين معضلاتي باشد، مي‌تواند در روشن شدن راه‌هايي كه بايد در مسير توسعه و پيشرفت طي شود بسيار موثر واقع شود.
در ابرشهر تهران نيز بي‌شك چنين چشم‌اندازي قابل طرح است. از جمله مهمترين شرايطي كه بايد در اين چشم انداز لحاظ شوند مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
رفع آلودگي هوا : معضل هواي آلوده يكي از مهمترين مسائلي است كه گريبانگير محيط زندگي شهري تهران مي‌باشد و سلامتي شهروندان تهراني را به طور جدي تهديد مي‌كند. لذا بايد به هر شكل ممكن در حل آن كوشيد.
حذف انتظار و صف: كاهش زمان انتظار شهروندان براي دريافت خدمات و كاهش ميزان وقت تلف شده در صفهاي متعدد شهري موجب افزايش عمر مفيد شهروندان و افزايش ميزان بهره‌وري از زمان مي‌گردد كه خود نتايج مفيد فراواني در پي خواهد داشت. از اين رو ناچيز بودن انتظار و صف مي‌تواند يكي از خصيصه‌هاي يك ساختار شهري مطلوب محسوب گردد.
3- برخي راهبردهاي كليدي
اگرچه شيوه‌هاي متعددي براي حل مشكلات شهري وجود دارد يكي از معمول‌ترين روشها كه در سراسر دنيا موجب تحولات مثبت چشمگيري شده است، استفاده از فن‌آوري اطلاعات مي‌باشد. استفاده از اين فناوري به منظور دستيابي به چشماندازهاي شهري مي‌تواند در چندين زمينه انجام پذيرد كه هر يك از آنها بخشي از مشكلات موجود را حل خواهد كرد. در اينجا به بررسي تعدادي از استراتژي‌هاي مبتني بر فناوري اطلاعات به منظور دست يافتن به چشماندازهاي شهري تهران مي‌پردازيم.
3-1- توسعه زيرساختهاي فني و ارتباطي
نخستين گام در اجراي هر سياست توسعه فناوري اطلاعات مهيا كردن بسترهاي ارتباطي لازم مي‌باشد، چرا كه اساس فناوري اطلاعات بر امكان دسترسي آسان به منابع اطلاعاتي مورد نياز در هر زمان و مكان استوار مي‌باشد و اين مهم هرگز بدون زيرساختهاي فني و ارتباطي ميسر نمي‌شود.
3-2- آموزش و فرهنگ سازي
از آنجا كه هنوز جامعه ما تا حد زيادي با شيوه‌هاي به كارگيري فناوري اطلاعات و تاثيرات آن بر جنبه‌هاي زندگي روزمره ناآشناست بي شك بايد به منظور گسترش فرهنگ استفاده از اين فناوري دست به كار فرهنگ‌سازي و آموزش شد كه اگر چه فناوري اطلاعات ابزار توانمند براي ارتقاي كيفيت زندگي مردم محسوب مي‌شود تا زماني كه طرز تفكر، رفتار و شيوه زيستن مردم به شكلي سازگار با كاربرد اين فناوري درنيايد نبايد انتظار داشت كه در سطح رفاه جامعه تغييري حاصل شود.
3-3- توسعه تجارت الكترونيك به كمك ايجاد ترويج پول و تعاملات اقتصادي الكترونيكي
در بسياري از كشورهاي مترقي دنيا استفاده از پول الكترونيكي كاملاً مرسوم شده است چرا كه نتايج فراواني را به همراه دارد. ازجمله :
· تسهيل و تسريع در خدمت‌رساني به مشتريان بانكها
· فراهم آوردن امكان نظارت و بازرسي دقيق سيستم بانكي
· تسهيل در تعاملات اقتصادي خصوصي
· امكان انجام معاملات به صورت الكترونيكي و از راه دور
3-4- توسعه ثبت الكترونيكي ز طريق ايجاد و اعتبار دادن به مدارك الكترونيكي
درصورتي كه اسناد الكترونيكي از لحاظ حقوقي داراي اعتبار تلقي شوند امكان استفاده از IT در بسياري از زمينه‌ها فراهم مي‌آيد كه در ادامه به چند نمونه از اين زمينه‌ها و نتايج حاصله از بكارگيري IT اشاره مي‌كنيم.
· حوزه ثبت احوال و تامين اجتماعي : امكان صدور شناسنامه الكترونيكي، تشكيل پرونده الكترونيكي سوابق فردي (ازقبيل سوابق بهداشتي، تحصيلي، شغلي و ...) در بدو تولد افراد به شكلي كه در سراسر عمر اشخاص اين سوابق و مدارك درصورت نياز مورد رجوع و استفاده قرار گيرد. اين امر منجر به افزايش سرعت و دقت گردش كار، كاهش هزينه نگهداري سوابق، امكان جمع‌آوري اطلاعات آماري و ... مي‌شود.
· حوزه روالهاي كاري اداراي : تشكيل پرونده‌هاي كاري الكترونيك و گردش كار مبتني بر اطلاعات الكترونيكي، باعث كاهش چشمگير زمان ارائه خدمات به ارباب رجوع، كاهش ميزان وقوع اشتباه، تسهيل در نگهداري و بايگاني، امكان كار از راه دور كارمندان، امكان دسترسي الكترونيك اربابرجوع به وضعيت فعلي پرونده‌هاي كاري و ... مي‌شود.
· حوزه نهادها و سازمانهاي نظارتي : بازرسي مي‌شود. شفاف شدن سيستمهاي اداري وكاهش امكان تخلف از نتايج دسترسي آسان و به موقع به اطلاعات است.
· حوزه بخشهاي مديريتي: به علت فراهم آمدن امكان جمع‌آوري سريع اطلاعات آماري و انجام تحليلهاي مديريتي، استفاده از اطلاعات الكترونيكي همواره بر كارآيي بخشهاي برنامه‌ريزي و مديريت مي‌افزايد.
· حوزه سيستمهاي اطلاع‌رساني : يكي از نتايج بلافصل استفاده از اطلاعات الكترونيكي، امكان اطلاع‌رساني الكترونيك است كه علاوه بر كم هزينه بودن، اطلاعات دقيق و به روز را در هر زمان و هر مكان در اختيار مي‌گذارد.
چنانچه نتايج فوق را مرور كنيم روشن مي‌شود كه افزايش سرعت و دقت خدمات‌رساني و امكان نظارت و امكان اطلاع‌رساني دقيق و فراگير، نتايج عمده‌اي هستند كه از اجراي IT به دست مي‌آيند. اين نتايج باعث كاهش ميزان هدر رفتن وقت، كاهش زمان انتظار براي دريافت خدمات، كاهش ترددهاي شهري و افزايش شفافيت اداري خواهد شد كه از عمده‌ترين نيازهاي هر شهري هستند.
3-5- توسعه حقوقي
با استقرار نظامي مبتني بر فناوري اطلاعات در سطح جامعه شهري بي شك نياز به ايجاد ساختارهاي قانوني به منظور برقراري انضباط لازم در كاربردهاي فناوري اطلاعات احساس خواهد شد. توسعه قوانين حقوقي و امكان پيگيري جرائم اطلاعاتي، برقراري امنيت اطلاعاتي، ايجاد سازوكار مناسب براي پيگيري تخلفات اداري و بسياري موارد از اين دست نكاتي هستند كه همگام با توسعه زيرساختها و كاربردهاي فناوري اطلاعات بايد بدان پرداخته شود و بدون آنها استفاده از اين فناوري ممكن نخواهد شد.
فناوري اطلاعات ، روان‌شدن خدمات و كاهش معضلات اداري
چه عواملي شرايط را براي رشوه‌خواري در دستگاه‌ها و سازمانهاي دولتي و حاكميتي از قبيل قوه قضائيه، شهرداري‌ها، وزارتخانه‌ها و ... ، فراهم مي‌كند؟
فعاليت كليه اين دستگاه‌ها از دو مؤلفه ارباب رجوع و سازمان تشكيل شده‌است. رشوه‌دهنده همواره در طرف ارباب رجوع و رشوه‌گيرنده در طرف سازمان قرار دارد. ضمن اينكه عمده فعاليت كليه سازمانها ماهيت اطلاعاتي دارد و شامل دريافت اطلاعات، مشخصات و درخواست‌ها، ثبت اطلاعات، تصميم‌گيري، صدور مجوز و جابجايي اطلاعات است. براي مثال در قوه قضائيه درخواست‌ها و شكايات وارد سيستم شده، در پرونده‌هايي ثبت مي‌شود، در نوبت قرار مي‌گيرد و پس از مدتي توسط قاضي بررسي و پردازش شده و در نهايت حكم صادر و ابلاغ مي‌گردد. در همه اين مراحل اطلاعات مؤلفه اصلي است و بنابراين نقش و جايگاه فناوري اطلاعات و ارتباطات در اصلاح بخش دولتي بسيار برجسته است.
چه عواملي باعث مي‌شود اربابرجوع رشوه بدهد؟
الف - عواملي كه ناشي از زياده‌خواهي طرف ارباب رجوع است. براي مثال مي‌خواهد حقي به نفع او پايمال شود يا مجوزي را بگيرد كه صلاحيت آن را ندارد و ....
ب- عواملي كه ناشي از زياده‌خواهي و ناهنجاري در طرف سازمان است. براي مثال براي حق طبيعي اربابرجوع، يك كار ساده را آنقدر پيچيده و طولاني نموده كه اربابرجوع براي احقاق حق خود حتي راضي به رشوه‌دادن هم مي‌شود.
براي مقابله با هردو مورد، اين سازمان است كه بايستي مورد بازنگري و اصلاح قرار گيرد. اگر در سازمان فرآيند انجام كارها آسان و روان باشد و اربابرجوع حق خود را به راحتي بدست آورد، مورد "ب" ديگر مصداقي ندارد. به صورت برعكس اگر در سازماني امكان انجام فوري كار و تقاضاي اربابرجوع وجود داشته باشد ولي به روز بعد موكول شود، يا برخي از گيشه‌ها بسته و در ساير گيشه‌ها بي‌خودي صف تشكيل شود يا به اربابرجوع بي‌احترامي شود، يا براي انجام يك كار ساده امضاي چند نفر لازم باشد و در مجموع خدمات سازمان روان نباشد، رفتار اين سازمان مشكوك خواهد بود.
بخشي از روان‌سازي خدمات به اصلاحات ساختاري و فرآيندي مربوط مي‌شود و بخشي به نيروي انساني ربط دارد. بنابراين استفاده صحيح و گسترده از فناوري اطلاعات و ارتباطات براي خدمات به مردم مي‌تواند باعث روان‌شدن خدمات وكاهش تأثير عوامل انساني بر كيفيت و كميت خدمات به اربابرجوع گرديده و بسياري از مشكلات را مرتفع سازد.
از سوي ديگر فناوري اطلاعات و ارتباطات ذاتا باعث ايجاد شفافيت شده كه در اين صورت مورد (الف) نيز مصداقي پيدا نخواهد كرد. آگاهي شهروندان از حق خود و وضعيت انجام كارشان نيز از نتايج توسعة فناوري اطلاعات و ارتباطات است.
به صورت خلاصه از طريق توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات :
1- شهروندان و اربابرجوع از حقوق خود مطلع شده و سطح انتظارات خود را با آن تنظيم مي‌كنند.
2- خدمات سريعتر، روانتر، آسانتر و ارزانتر و بدون تبعيض ارائه مي‌شود.
3- با يكپارچه‌سازي خدمات كه استراتژي توسعه دولت الكترونيك برخي از كشورها بوده‌است، تعداد مراجعات اربابرجوع نيز كاهش مي‌يابد.
4- خدمات به صورت شفاف ارائه مي‌شوند و شرايط براي نظارت بهتر فراهم مي‌گردد.
بعنوان مثال مي‌توان به سيستم قضايي صربستان اشاره كرد كه ...
علي‌‌رغم همه اين حرف‌ها آنچه كه در عمل مشاهده مي‌كنيم، اين است كه مشكلات كشور و سازمانها از اين جنس هستند و عمدتا ماهيت اطلاعاتي و ارتباطاتي دارند، ولي برنامه توسعه فناوري اطلاعات مستقلا مسير خودش را مي‌پيمايد و باعث افزايش كامپيوترها و سخت‌افزارها، آموزش كامپيوتر تعدادي از كارمندان دولتي و حداكثر ايجاد وب‌سايت‌هاي بي‌هدف مي‌گردد.
http://www.roswell-online.com/shopping/growth.htm
www.idc.com,
[1] Information Technology
[2] Information Revolution
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر